فلسفه زبان (با گرایش منطق)
احمد عبادی
دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1395، ، صفحه 83-99
چکیده
برخی از فیلسوفان زبان معتقدند که گاه عبارات زبانی با آنکه از ساختار خبری برخوردارند، اما صدق و کذب نمیپذیرند، زیرا قصد گوینده از بیان آنها نه توصیف، بلکه انجام یک فعل است. چنین جملاتی را افعال گفتاری میخوانند. پیش از این، منطقدانان مسلمان نیز به این مسئله توجه کردهاند. آنان این موضوع را با عنوان «انشای اخبارنُما» ...
بیشتر
برخی از فیلسوفان زبان معتقدند که گاه عبارات زبانی با آنکه از ساختار خبری برخوردارند، اما صدق و کذب نمیپذیرند، زیرا قصد گوینده از بیان آنها نه توصیف، بلکه انجام یک فعل است. چنین جملاتی را افعال گفتاری میخوانند. پیش از این، منطقدانان مسلمان نیز به این مسئله توجه کردهاند. آنان این موضوع را با عنوان «انشای اخبارنُما» به بحث گذاشتهاند. انشای اخبارنُما در مواضع گوناگونی مطرح شده است. نقد ملاک صدق و کذبپذیری خبر و نیز حل پارادوکس دروغگو زمینة طرح این مسئله را فراهم آورده است. اگرچه مسئلة افعال گفتاری تطور و تحول شایانی در منطق دورة اسلامی نیافت، اما کشف این مسئله و تفطن به آن را باید از آنِِ منطقدانان مسلمان دانست. تأمل در تاریخچة دیدگاههای منطقدانان دورة اسلامی در این مسئله و نیز مطالعة تطبیقی آنها با آرای فیلسوفان زبان آموزندة نکات منطقی ـ معرفتی است.
ابوذر قاعدیفرد؛ سیدمحمد قادری
دوره 6، شماره 2 ، مهر 1394، ، صفحه 131-144
چکیده
خونجی، پس از بیان نقیض موجهات بسیط و موجهات مرکب کلیه، از دو شیوة متفاوت برای استنتاج نقیض گزارة موجهة مرکب جزئیه استفاده کرده است. او در یک شیوه، نقیض گزارة موجهة جزئیه را گزارة کلیة مرددهالمحمول میداند و در شیوة دیگر نقیض این گزاره را گزارة منفصلهای تلقی میکند که موضوع یکی از طرفین آن بهوسیلة محمول مشترک اجزای انفصال ...
بیشتر
خونجی، پس از بیان نقیض موجهات بسیط و موجهات مرکب کلیه، از دو شیوة متفاوت برای استنتاج نقیض گزارة موجهة مرکب جزئیه استفاده کرده است. او در یک شیوه، نقیض گزارة موجهة جزئیه را گزارة کلیة مرددهالمحمول میداند و در شیوة دیگر نقیض این گزاره را گزارة منفصلهای تلقی میکند که موضوع یکی از طرفین آن بهوسیلة محمول مشترک اجزای انفصال مقید شده است. ما در این مقاله پس از بیان مختصری دربارة چگونگی تناقض موجهات بسیط و گزارههای مرکب کلیه نزد خونجی، به چگونگی تناقض موجهات مرکب جزئیه نزد این منطقدان خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که خونجی مبدع شیوة اول استنتاج نقیض این گزاره، و اولین منطقدانی است که گزارة مرددهالمحمول را کشف کرده است. همچنین نشان خواهیم داد که خونجی شیوة دوم استنتاج نقیض گزارة موجهة مرکب جزئیه را وامدار کشّی بوده است و دومین منطقدانی است که از چنین روشی استفاده کرده است.
سید محمدعلی حجتی؛ علیرضا دارابی؛ لطفالله نبوی
دوره 5، شماره 2 ، مهر 1393، ، صفحه 31-53
چکیده
مطابق قاعدهای در منطق ابنسینا، میان هر دو قضیة شرطی لزومی که کمیت یکسان، کیفیت متفاوت، مقدم یکسان و تالی نقیض هم دارند، تلازم برقرار است. این قاعده توسط ابنسینا معرفی و برای آن استدلال شده است. پس از وی، این قاعده مورد نقد منطقدانان سینوی قرار گرفت. خونجی با مثالهایی از زبان طبیعی، پیشفرضهای اثبات ابنسینا را زیر سؤال برده ...
بیشتر
مطابق قاعدهای در منطق ابنسینا، میان هر دو قضیة شرطی لزومی که کمیت یکسان، کیفیت متفاوت، مقدم یکسان و تالی نقیض هم دارند، تلازم برقرار است. این قاعده توسط ابنسینا معرفی و برای آن استدلال شده است. پس از وی، این قاعده مورد نقد منطقدانان سینوی قرار گرفت. خونجی با مثالهایی از زبان طبیعی، پیشفرضهای اثبات ابنسینا را زیر سؤال برده است. پس از خونجی، بعضی از منطقدانان سینوی مانند نصیرالدین طوسی، قطبالدین رازی و قطبالدین شیرازی، تلاش کردند با ارائة صورتبندیهای دقیقتری از استدلال ابنسینا و یا دفاع از پیشفرضهای او به نقدهای خونجی پاسخ دهند. در مقالة حاضر پس از معرفی و صورتبندی دقیق استدلالهای دو طرف، نشان خواهیم داد که پاسخهایی که به نقد خونجی داده شده، برای اثبات قاعدة مورد بحث کافی نیستند و همچنان قبول این قاعده نیازمند استدلالهای دیگری است.
اسداله فلاحی
دوره 3، شماره 2 ، مهر 1391، ، صفحه 65-81
چکیده
چکیده فخرالدین رازی عکس مستوی قضایای حقیقیه و خارجیه را برای نخستینبار به صورت جداگانه مورد بحث قرار داده است، اما افضلالدین خونجی بسیاری از احکام او را مورد نقد قرار داد و بیشتر این نقدها از سوی منطقدانان بعدی پذیرفته شده است. عکس مستوی قضایای خارجیه در مقالة دیگری بررسی شده و با فرمولهای منطق جدید آشکار شده است که در دو ...
بیشتر
چکیده فخرالدین رازی عکس مستوی قضایای حقیقیه و خارجیه را برای نخستینبار به صورت جداگانه مورد بحث قرار داده است، اما افضلالدین خونجی بسیاری از احکام او را مورد نقد قرار داد و بیشتر این نقدها از سوی منطقدانان بعدی پذیرفته شده است. عکس مستوی قضایای خارجیه در مقالة دیگری بررسی شده و با فرمولهای منطق جدید آشکار شده است که در دو مورد فخر رازی خطا کرده و خونجی بر حق بوده است و در موارد دیگر، اختلاف فخر رازی و خونجی به اختلاف در تفسیر اصطلاحات برمیگردد. در این مقاله نشان میدهیم که در عکس مستوی قضایای حقیقیه نیز مشابه همین خطا و اختلاف در تفسیر رخ داده است. برای نمونه، فخر رازی تأکید دارد که در قضایای حقیقیه، موجبههای فعلیه (یعنی غیر از دو ممکنه) به مانند خود منعکس نمیشوند و سالبههای دائمه و عرفیه اصلاً عکس ندارند؛ اما خونجی مدعی است که در قضایای حقیقیه، موجبههای فعلیه به جزئیة ضروریه عکس میشوند و سالبههای دائمه و عرفیه به مانند خود. فرمولهای منطق جدید در این دو مورد حق را به خونجی میدهد. در دیگر موارد اختلافی نشان میدهیم که رازی موجهات حقیقیه را با دو ادات وجهی در نظر میگرفته است و خونجی با یک ادات وجهی؛ و این راز اختلاف آنها در احکام عکس مستوی است.
سیدهزهرا موسوی؛ مهناز امیرخانی
دوره 3، شماره 1 ، فروردین 1391، ، صفحه 137-148
چکیده
این مقاله از زاویهای تاریخی به بحث پیرامون «نسب اربع» یا رابطة میان مفاهیم کلی میپردازد. منطقدانان بزرگ پیش ـ ابن سینایی نظیر ارسطو و فارابی و همچنین شیخالرئیس ابوعلی سینا به موضوع «نسبتهای چهارگانه» بین مفاهیم کلی از حیث صدق و انطباق تفطنی نداشتهاند. غزالی نخستین فیلسوفی است که این موضوع را در ...
بیشتر
این مقاله از زاویهای تاریخی به بحث پیرامون «نسب اربع» یا رابطة میان مفاهیم کلی میپردازد. منطقدانان بزرگ پیش ـ ابن سینایی نظیر ارسطو و فارابی و همچنین شیخالرئیس ابوعلی سینا به موضوع «نسبتهای چهارگانه» بین مفاهیم کلی از حیث صدق و انطباق تفطنی نداشتهاند. غزالی نخستین فیلسوفی است که این موضوع را در چهار نسبت به حصر عقلی، و بدون ذکر رابطة تباین مطرح میکند. افضلالدین خونجی و سراجالدین ارموی به تبعیت از خونجی، نخستین منطقدانان پس از غزالی هستند که موضوع نسبتهای چهارگانه به شکل کنونی آن و نیز نسبت بین نقایض آنها را تبیین کردهاند.