منطق‌پژوهی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

دیالکتیک افلاتون در جهان عربی

نوع مقاله : ترجمه و نقد

نویسنده

کارشناس ارشد فلسفه علامه طباطبایی

چکیده

منطق، یکی از مهم‌ترین دلبستگی‌های مترجمان در نهضت ترجمة آثار یونانی ‌ـ سریانی به زبان عربی بود. اما آن‌چه ایشان محور کار خود قرار داده بودند مجموعه رساله‌های ارگانون ارسطو بود. در این دوره، «دیالکتیک» افلاتون، نه به طور مستقیم، بلکه با واسطة ارسطو به دست اعراب رسید. این واسطه، سبب شد که فهم دقیق این روش استنتاجی امکان‌پذیر نشود. درواقع، از همان روزهای آغازین ورود منطق به جهان عربی، منطق‌دانان عرب «دیالکتیک» را با نام بسیار گمراه‌کنندة «جدل»، صرفاً به عنوان رقیبی برای منطق راستین، یعنی منطق قیاسی ارسطو شناختند. پژوهش حاضر می‌کوشد ابتدا طرحی از دیالکتیک افلاتون به عنوان روشی استنتاجی فراهم آورد، آن‌گاه شناخت منطق‌دانان عرب را از «دیالکتیک» افلاتون ارزیابی کرده و مورد انتقاد قرار دهد. ضمن این پژوهش، تلاش خواهد شد که برگردان واژة «دیالکتیک» به «جدل»، به بوتة نقد گذارده شود. پیشنهاد پژوهش حاضر این است که این برگردان، به جز صورت‌بندی ارسطو، با تأثیرپذیری مترجمان از زبان سریانی صورت گرفته است.[i]
 



پی‌نوشت
[i]. ضروری است از انتقادها و پیشنهادهای دوستانم آلبرتو ریگولیو (دانشگاه آکسفورد) و یوری آرژانوف (دانشگاه روهر بوخوم) پیرامون مقالة حاضر سپاس بگزارم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Roots of the Absolute Non-Existent Paradox in Greek Philosophy

نویسنده [English]

  • Dariush Darvishy

. M.A in philosophy, Allameh University

چکیده [English]

For Different thinkers, throughout history, ‘The unknowable non-existent’ has had different meanings. However, despite these differences, the ordinary absolute non-existent in Muslim philosophy (ma‘dūm muṭlaq; non-existent in both the external world and in the mind), can be expressed in this way: absolute non-existent is never existed in external world or in mind (rather it is impossible to be conceived in the mind), neither detailedly nor un-detailedly, neither in perception nor in imagination and intellect. ‘The absolute non-existent’ leads us to a paradox which is usually called the paradox of informing from absolute non-existent; suppose that (P) is ‘The absolute nonexistent is unknowable’, since the very P is a kind of knowledge or information about the absolute nonexistent, so we are encountered to a paradox. In this paper I explore the roots of the ‘absolute nonexistent’ and the paradox in Greek philosophy; actually in Parmenides and Plato.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Absolute nonexistent
  • paradox
  • Islamic philosophy
  • Parmenides
  • Plato
مراجع
 
قرآن کریم.
ابن ابى حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419). تفسیر القرآن العظیم لإبن أبى‏حاتم، حققه اسعد محمد الطیب، ریاض، مکتبة نزار مصطفى الباز.
ابن‌خلدون، عبد الرحمن ابن‌محمد (1988). دیوان المبتدأ و الخبر فى تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأکبر، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دار الفکر.
ابن‌رشد (1377). تفسیر مابعدالطبیعة، تهران: حکمت.
ابن‌رشد (1980). تلخیص کتاب الجدل، حققه و علق عنه الدکتور محمود سلیم سالم، قاهره: الهیئة المصریة.
ابن‌رشد (1998). الضروری فی السیاسة، مختصر کتاب السیاسة لأفلاطون، نقله عن العِبْریة أحمد شحلان، و قدّم له الدکتور محمد عابد الجابری، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
ابن‌زرعه (1994). منطق ابن‌زرعه، العباره، القیاس، البرهان، تحقیق دکتور جیرار جهامی و دکتور رفیق العجم، بیروت: دار الفکر اللبنانی.
ابن‌سینا (1383). منطق دانشنامة علائى، با مقدمه و حواشى و تصحیح محمد معین و سیدمحمد مشکوة، همدان: دانشگاه بوعلى سینا.
ابن‌سینا (1404). المنطق الشفاء، به تحقیق سعید زاید، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشى النجفی.
ابوزهره، محمد (1980). تاریخ الجدل، قاهره: دار الفکر العربی.
أرسطو (1980). منطق ارسطو، حققه و علق علیه عبدالرحمن بدوی، بیروت: دار القلم.
أرسطوطالیس (1979). الخطابة، الترجمة العربیة القدیمة، حققه و علق علیه عبدالرحمن بدوی، بیروت: دار القلم.
اسفراینى، ابوالمظفر شاهفور بن طاهر (1375). تاج التراجم فى تفسیر القرآن للأعاجم، به تحقیق نجیب مایل هروى و على‌اکبر الهى خراسانى، تهران: علمى و فرهنگى.
آل یاسین، جعفر (1980). فیلسوفان رائدان، الکندی و الفارابی، بیروت: دار الأندلس.
بدوی، عبدالرحمن (1981). دراسات و نصوص فی الفلسفة و العلوم عند العرب، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
بدوى، عبدالرحمن (1946). التراث الیونانى فی الحضارة الإسلامیة، دراسات لکبار المستشرقین، قاهره: مکتبة النهضة المصریة.
بدوى، عبدالرحمن (1980). أفلاطون فى الإسلام: نصوص، بیروت: دار الأندلس.
التهانوى، محمد على (1996). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
ثامسطیوس (1970). رسالة ثامسطیوس إلى یولیان الملک فى السیاسة و تدبیر المملکة، تحقیق و شرح محمد سلیم سالم، القاهرة: وزارة الثقافة، مرکز تحقیق التراث.
الجرجانى، السید الشریف على بن محمد (1370). کتاب التعریفات، تهران: ناصرخسرو.
حلی، حسن بن یوسف بن علی بن مطهّر (1412). القواعد الجلیة فی شرح الرسالة الشمسیة، قدمه و حققه الشیخ فارسى حسون، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
الداماد، میرمحمدباقر (1367). القبسات، به اهتمام مهدى محقق، سیدعلى موسوى بهبهانى، پروفسور ایزوتسو، و ابراهیم دیباج، تهران: دانشگاه تهران.
درویشی، داریوش (1390). «تمایز روش دیالکتیکی سقراط و افلاتون»، دوفصل‌نامة علمی ـ پژوهشی منطق‌پژوهی، سال دوم، ش 3.
الرازى، فخرالدین (1373) شرح عیون الحکمة، مقدمه و تحقیق از محمد حجازى و احمدعلى سقا، تهران: مؤسسة الصادق (ع).
رشیدالدین میبدى، احمد بن ابى سعد (1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار، به تحقیق على‌اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
السبزوارى، ملاهادی (1369). شرح المنظومة، تصحیح و تعلیق از آیت‌الله حسن‌زاده آملى و تحقیق و تقدیم از مسعود طالبى، تهران: ناب.
سورآبادى، ابوبکر عتیق بن محمد (1380). تفسیر سورآبادى، به‌تحقیق على‌اکبر سعیدى سیرجانى، تهران: فرهنگ نو.
شهرزورى، شمس‌الدین (1365). نزهة الأرواح و روضة الأفراح، تاریخ الحکما، ترجمه از مقصود على تبریزی،[1] به اهتمام محمدتقى دانش‌پژوه و محمد سودر مولایى، تهران: علمى و فرهنگى.
الشیرازى، قطب‌الدین (1383). شرح حکمة الاشراق (قطب الدین الشیرازى)، به اهتمام عبدالله نورانى و مهدى محقق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
صدرالمتألهین (1387). المظاهر الإلهیة فى أسرار العلوم الکمالیة، مقدمه و تصحیح و تعلیق از سیدمحمد خامنه‏ای، تهران: صدرا.
طبرسى، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، حققه و قدمه محمدجواد بلاغى، تهران: ناصر خسرو.
الطوسى، نصیرالدین (1361). أساس الإقتباس، به‌تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران.
العاتی، ابراهیم (1998). الإنسان فی فلسفة الفارابی، بیروت: دار النبوغ.
الفارابى، ابونصر (1405 ق). الجمع بین رأى الحکیمین، مقدمه و تعلیق از البیر نصرى نادر، تهران: الزهرا.
الفارابى، ابونصر (1408 ق). المنطقیات للفارابی، تحقیق و مقدمه از محمد تقى دانش‌پژوه، قم: مکتبة آیة‌اللّه المرعشى.
الفارابى، ابونصر (1413). الأعمال الفلسفیة، مقدمه و تحقیق و تعلیق جعفر آل یاسین، بیروت: دار المناهل.
الفارابى، ابونصر (1986). کتاب الحروف، مقدمه و تحقیق و تعلیق از محسن مهدی، بیروت: دار المشرق.
الفارابى، ابونصر (1996). احصاء العلوم، مقدمه و شرح از الدکتور على بو ملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
فخری، ماجد (2000). تاریخ الفلسفة الإسلامیة، منذ القرن الثامن حتی یومنا هذا، بیروت: دار المشرق.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1409 ق). کتاب العین‏، قم: هجرت.
مترجم گمنام (1384). ترجمة قرآن، سدة دهم هجرى، به‌تحقیق دکتر على رواقى، تهران: محقق.
المسعودی، أبو الحسن على (1409 ق). مروج الذهب و معادن الجوهر، حققه اسعد داغر، قم: دار الهجرة.
مسکویه، ابوعلی (1961). تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق، تقدیم حسن تمیم، بیروت: دار مکتبة الحیاة.
مکارم شیرازى، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نسفى، ابوحفص نجم‏الدین محمد (1367) تفسیر نسفى،‌ به‌تحقیق دکتر عزیزالله جوینى، تهران: سروش.
 
Aristotle (1896). De Anima, Recognovit Gullelmus Biehl, Lipsiae: In Aedibus B. G. Teubneri.
Aristotle (1906). Aristotelis Metaphysica, Recognovit W. Christ, Lipsiae, Aedibus B. G. Teubnery.
Aristotle (1962). The Categories, On Interpretation, Trans. H. Cooke, Prior Analytics, Trans. H. Tredennick, Cambridge, Mass, London: The Loeb Classical Library.
Aristotle (1966). Posterior Analytics, Trans. H. Tredennick, Topica, Trans. E. S. Foster, Cambridge, Mass, London: The Loeb Classical Library.
Aristotle (1976). Aristotelis Ars Rhetorica, Rudolf Kassel (ed.), Berolini: Novi Eboraci, de Gruyter.
Boëthius, Anicius Manlius Severinus (1880). Commentarii in librum Aristotelis [Περὶ Ἑρμηνείας (Romanized form)], Recensuit Karlus Meiser, Leipzig: In aedibus B.G. Teubneri.
Brockelmann, Carl (1890). Geschichte der Arabischen Litteratur, Leipzig: Amelangs.
De Boer, Tjitze J. (1903). The History of Philosophy in Islam, Trans. Edward R. Jones, London: Luzac & Co.
Graf, Georg (1944). Geschichte der Christlichen Arabischen Literatur, Vatican: Biblioteca Apostolica Vaticana.
Gutas, Dimitri (1998). Greek Thought, Arabic Culture, The Graeco-Arabic Translation Movement in Baghdad and Early Abbasaid Society 2nd -4th/5th -10th Centuries, New York: Routledge.
Ibn al-Nadīm (1872). Kitab al-Fihrist, Mit Anmerkungen Herausgegeben von Gustave Leberecht Flügel, Leipzig: Verlag von F. C. W. Vogel.
Ibn al-Qiftī (1903). Ibn al-Qiftī's Ta'rīkh-i Hukamā', auf Grund der Vorarbeiten Aug. Müllers, Herausgegeben von Julius Lippert, Leipzig: Dieterich'sche Verlagsbuchhandlung.
Meyerhof, Max (1930). Von Alexandrien nach Baghdad, Sitzungsberiche der Preussischen Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, Band. 23.
Plato (1813). Platonis Opera, Complete Works, Ex Recensione Henrići Stephani, Christ dan Beck (ed.), Lipsiae: Svmtibvs et Typis Caroli Tavchnizii.
Plato (1913). Euthyphro, Apology, Crito, Phaedo, Phaedrus, With an English Translation by H. N. Fowler, Cambridge, Mass, London: The Loeb Classical Library.
Plato (1921). Theaetetus and Sophist, With an English Translation by H. N. Fowler, Cambridge, Mass, London: the Loeb Classical Library.
Plato (1933). Lysis, Symposium, Gorgias, With an English Translation by W. R. M. Lamb, Cambridge, Mass, London: The Loeb Classical Library.
Plato (1937). Republic I-V, With an English Translation by P. Shaurey, Cambridge, Mass, London: The Loeb Classical Library.
Rescher, Nicholas (1964). The Development of Arabic Logic, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
Steinschneider, Moritz (1893). Die Arabischen Übersetzungen aus dem Griechischen, Leipzig: O. Harrassowitz.
منطق‌پژوهی
دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 9
فروردین 1393
صفحه 29-51
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار