در منطق شرطیات نزد مسلمین این اجماع وجود دارد که ارزش شرطی لزومی بر اساس رابطه میان مقدم و تالی و نه ارزش مقدم و تالی معین می‌شود. با این همه در نظرات آنان بحث‌هایی درباره امکان صدق و کذب شرطی بر پایه ارزش مقدم و تالی وجود دارد. در این میان، در بعضی از متون منطق‌دانان مسلمان در کنار صدق و کذب از وضعیت دیگری با واژه‌های گوناگون مانند محتمل صدق و کذب، مجهول الصدق و الکذب و... نام برده می‌شود. بررسی چیستی این وضعیت پرسش اصلی متن حاضر است. در مقاله حاضر با بررسی آراء متفاوت منطق دانان سینوی نشان داده می‌شود که این تقسیم‌بندی ناظر به مباحث مرتبط با شرطیات پیش از معرفی شرطی مسور توسط ابن سینا است و منطق‌دانان سینوی تلاش کرده‌اند که آن را با شرطی مسور هماهنگ کنند. همچنین نشان داده‌ایم که از میان آراء مختلف منطق‌دانان سینوی نظراتی که وضعیت سوم را قسیمی برای صدق و کذب نمی‌دانند به مبانی منطق سینوی نزدیک‌تر هستند.
The relationship between necessity conditional and value of its antecedent and consequence in Avicennian logic
نویسندگان [English]
Ali Reza Darabi
چکیده [English]
In Muslim’s logic of conditionals there is a consensus that the value of necessity conditional is defined by relationship between antecedent and consequent and not by the value of antecedent or consequent. However, in their opinions there are discussions on possibility of truth or falsehood based on value of antecedent and consequent. In some of the Muslim logicians’ texts beside of truth and falsehood a different status is mentioned with different terms such as probable false and true, unknown true and false, etc. Examining the nature of this status is the main question of the current text. In this paper, by reviewing different views of Avicennian logicians it’s shown that this classification is related to discussions on conditionals before introducing quantified conditional by Avicenna and Avicennian logicians attempted to accord it with quantified conditional, we showed that from the opinions of Avicennian logicians the opinions that don’t accept third condition as a participant of truth and falsehood are closer to the fundamentals of Avicennian’s logic.
کلیدواژه‌ها [English]
Avicennian logic, affirmative conditional, quantified conditional, value
مراجع
-ابوالبرکات بغدادی، علی بن ملکا (1373).المعتبر فی الحکمة، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- ابن سهلان ساوی، زین‌الدین عمر (1390).البصائر النصیریه، تحقیق از حسن المراغی (غفار پور)، تهران: موسسه الصادق الطباعه و النشر.
- ابن سینا، حسین بن عبدالله (1392). الاشارات و التنبیهات، همراه با شرح نصیرالدین طوسی، فخرالدین رازی، قطب‌الدین رازی، تحقیق و تصحیح وسام الخواطی، تهران: مطبوعات دینی.
- ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404 ها.ق ب). الشفا، المنطق (قیاس)، قم: منشورات مکتبه آیت الله مرعشی نجفی.
- ابن سینا، حسین بن عبدالله (1405 ها.ق). منطق المشرقیین، قم: منشورات مکتبه آیت الله مرعشی نجفی.
- ابن سینا، حسین بن عبدالله (1370 الف). « الاجوبةعنالمسائلالغریبةالعشرینیّة»، منطق و مباحث الفاظ، به کوشش مهدی محقق و توشی هیکو ایزتسو، تهران: دانشگاه تهران.
- ابن سینا، حسین بن عبدالله (1387). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تحقیق و مقدمه محمد تقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
- ابن مقفع (1381). المنطق لابن مقفع، حدود المنطق الابن بهریز، مقدمه و تصحیح محمد تقی دانش‌پژوه، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
- اخوان الصفا (1412 ها.ق). رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء، بروت: الدار الاسلامیه.
- ارموی، سراج‌الدین (1374). بیان الحق و لسان الصدق از باب اول تا پایان باب دهم، به کوشش غلام رضا ذکیانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران.
- ارموی، سراج‌الدین (1393). «مطالع الانوار»،لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، تصحیح، تحقیق و مقدمه: علی اصغر جعفری ولنی تهران: انتشارات دانشگاه تهران
- بهمنیار بن مرزبان (1375). التحصیل، تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری، تهران: دانشگاه تهران.
- حلی، جمال‌الدین حسن بن یوسف(1391). الجوهر النضید، تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر، قم: بیدار.
- حلی، جمال‌الدین حسن بن یوسف(1412 ه.ق). القواعد الجلیة فی شرح الرسالة الشمسیة، تحقیق و تعلیق شیخ فارسی حسون، قم: موسسة النشر الاسلامی.
- خونجی، افضل‌الدین (1389). کشف الاسرار عن غوامض الافکار، مقدمه و تحقیق خالد الرویهب، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه.
- دارابی، علی‌رضا و اسدالله فلاحی (1388)، "آیا می‌توان خواجه نصیرالدین طوسی را معتقد به منطق سه ارزشی دانست"، متافیزیک، دوره جدید، بهار و تابستان، شماره1- 2، ص115- 128.
- رازی، فخرالدین (1381). منطق الملخص، مقدمه، تحقیق و تعلیق احد فرامرز قزاملکی و آدینه صغری نژاد، تهران: دانشگاه امام صادق.
- رازی، قطب‌الدین (1393). لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، تصحیح، تحقیق و مقدمه: علی اصغر جعفری ولنی تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- رازی، قطب‌الدین (1384 ب). تحریر القواعد المنطقیة فى شرح الرسالة الشمسیة، تصحیح محسن بیدارفر، قم: بیدار.
- رازی، قطب‌الدین (1393). لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، تصحیح، تحقیق و مقدمه: علی اصغر جعفری ولنی تهران: دانشگاه تهران.
- رسولی شربیانی، رضا (1387)، "منطق شرطی و مبانی فلسفی آن"، سال چهارم، شماره چهارم، زمستان 1387، ص 71- 83
- سمرقندی، شمس‌الدین محمد (2010 م.). قسطاس الافکار فی تحقیق الاسرار، با مقدمه، تصحیح و شرح نجم الدین پهلوان، رساله دکتری، آنکارا: دانشگاه آنکارا.
- فارابی، ابو نصر(1408 ها.ق). المنطقیات فارابی، جلد اول، تحقیق و مقدمه محمد تقی دانش‌پژوه، قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
- کاتبی قزوینی، نجم‌الدین علی (1384). «الرسالة الشمسیة»، تحریر القواعد المنطقیة فى شرح الرسالة الشمسیة، تصحیح محسن بیدارفر، قم: بیدار.
- گیلانی، عبدالله (1370). «الرسالة المحیطة بتشکیکات فى القواعد المنطقیة»، منطق و مباحث الفاظ، به کوشش مهدی محقق و توشی هیکو ایزتسو، تهران: دانشگاه تهران.
- لوکری، ابوالعباس (1373). بیان الحق بضمان الصدق، مقدمه و تحقیق از سید ابراهیم دیباجی، تهران: موسسه بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی.
ابتدای صفحه