نحوة بیان ضرب‌های منتج قیاس در سنت منطقدانان قرون وسطی

سعید انواری

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1400، ، صفحه 25-37

https://doi.org/10.30465/lsj.2021.35703.1335

چکیده
  منطقدانان قرون وسطی برای ضرب‌های منتج قیاس اقترانی حملی اسامی اختصاری انتخاب کرده بودند. این اسامی به نحوی انتخاب شده بود که نوع قضیة محصورة به کاررفته در صغری و کبری و نتیجة قیاس را مشخص کرده و نشان می‌داد که ضرب‌های منتج اشکال دوم تا چهارم از چه طریق، به ضرب‌های شکل اول بازمی‌گردند و نیز روش رد و تبدیل ضرب‌های منتج آن اشکال به ...  بیشتر

تأملی بر امکان عام از دیدگاه زین الدین کشی

علی اصغر جعفری ولنی؛ محیا مهرجدی

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1400، ، صفحه 39-57

https://doi.org/10.30465/lsj.2021.36468.1365

چکیده
  منطق­دانان متقدم و متأخر همگی در اندراج واژه امکان ذیل بحث قضایای موجهه در منطق و بحث مواد ثلاث در فلسفه، اتفاق­نظر دارند؛ اما از­سوی­دیگر مغایرتهائی در شرح و تفصیل اصطلاح امکان عام نزد منطق دانان دیده می­شود. یکی از شاخص­ترین اختلافها، دیدگاه زین الدین کشی است. وی به عنوان یکی از بزرگترین شاگردان فخر رازی، در کتاب خود "حدائق ...  بیشتر

باز خوانی تعریف عکس مستوی در قضایای مطلقه با تاکید بر اشکالات محقق طوسی بر ابن سینا

امین صیدی؛ سیداحمد فقیه؛ جمال سروش

دوره 11، شماره 2 ، مهر 1399، ، صفحه 135-156

https://doi.org/10.30465/lsj.2021.35798.1340

چکیده
  فارابی اولین منطق دان مسلمانی است که در آثارش به تعریف عکس مستوی پرداخته است. ابن سینا با وامداری از او و با افزودن قیدی «بقاء کذب»، عکس مستوی را چنین تعریف کرده:«جابجایی موضوع و محمول به همراه بقاء کیف، صدق و کذب». منطقییون پس از ابن سینا و در راسشان محقق طوسی بر این تعریف چندین اشکال گرفته اند و سعی در ارائه تعریفی دقیق و ...  بیشتر

خوداستعلایی هوسرل و تأثیر بنیان‌های منطقی ذهن بر بیان

علیرضا فرجی

دوره 11، شماره 2 ، مهر 1399، ، صفحه 189-207

https://doi.org/10.30465/lsj.2021.32449.1305

چکیده
  «خود» یا «اگو» از جمله بنیان‌های تفکر فلسفی و روان‌شناختی است. غالباً فلاسفه و اندیش‌مندان شاغل در حوزه‌های گوناگون علوم انسانی، بر چگونگی وجود آن، بحث‌های بسیار صورت داده‌اند. ادموند هوسرل، پدیدارشناس شناخته شده معاصر، «خود» را به عنوان «مرکز» افعال شناختی در نظر گرفته است. یکی از بنیادی‌ترین افعالی که ...  بیشتر

قیاس ضمیر: کلید طلایی تشخیص مغالطات

علی اصغر خندان

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 35-62

https://doi.org/10.30465/lsj.2021.32824.1308

چکیده
  تعریف و طبقه‌بندی انواع مغالطه نزد فیلسوفان و منطق‌دانان متفاوت است. در این مقاله پس از گزارش مختصری در این زمینه، تعریف و طبقه‌بندی جدیدی برای انواع مغالطه ارائه گردیده و بر آن اساس جایگاه استدلال عرفی یا قیاس ضمیر برجسته شده است. قیاس ضمیر استدلالی است که از یک مقدمه به‌عنوان دلیل، نتیجه‌ای اخذ می‌شود. همان‌طور که منطقدانان ...  بیشتر

مفهوم «جهان غیرمنطقی» از نظر ویتگنشتاین متقدم و رایل

رضا مثمر

دوره 10، شماره 2 ، مهر 1398، ، صفحه 231-248

https://doi.org/10.30465/lsj.2019.5133

چکیده
  ویتگنشتاین در رسالة منطقی-فلسفی در شمار‌ه‌های ۳.۰۳۱-۳.۰۲ می‌گوید که جهانی غیرمنطقی تصورناپذیر است و درباره‌اش نمی‌توان سخن گفت. رایل (1946) مدعی شده است که اصولاً چیزی به نام معمای تصورناپذیری جهان غیرمنطقی و ناممکنی سخن در مورد چنین جهانی وجود ندارد. به زعم وی چنین معمایی وجود ندارد و بحث بر سر معناداری سخن در باب جهانی غیرمنطقی محصول ...  بیشتر

بررسی انتقادی کثرت‌گرایی غایت‌محور در مورد منطق

حمید علایی نژاد؛ مرتضی حاجی حسینی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 195-211

https://doi.org/10.30465/lsj.2019.4492

چکیده
  بر اساس کثرت‌گرایی بیل و رستال، هر سه نظام منطق کلاسیک، ربط و شهودی درست هستند. در این نوع از کثرت‌گرایی، منطق علمی هنجاری دانسته می‌شود؛ به این معنا که شخص با قبول صدق مقدمات یک استدلالِ معتبر ملزم به قبول نتیجه‌ی آن نیز خواهد بود. برخی از فلاسفه و منطق‌دانان با ارائه‌ی استدلال‌هایی تحت عنوان «استدلال فروپاشی» تلاش کرده‌اند ...  بیشتر

تحلیل گفتمانی مناظره ابو سعید سیرافی و ابوبشر متی

اسماعیل نوشاد؛ مرتضی حاجی حسینی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 279-298

https://doi.org/10.30465/lsj.2019.4152

چکیده
  مناظره ابوسعید سیرافی نحوی و ابو بشر منطقی از گره­گا­ه­های کلیدی تمدن اسلامی است. این مناظره محل برخورد دو جریان اصلی برخاسته از رفرم ایدئولوژیک عباسی بود. یک جریان نهضت ترجمه و پیامدهای فکری آن و جریان دیگر دستگاه عقیدتی، فقهی و کلامی عصر عباسی است. جدا از اشکالات جدی سیرافی در رابطه با جای­گاه منطق و رابطه منطق و زبان و نحو، ...  بیشتر

منطقِ طریقِ اولایی در آیات قرآن

محمود زراعت پیشه؛ عاطفه رنجبر دارستانی

دوره 5، شماره 2 ، مهر 1393، ، صفحه 55-69

چکیده
  منطق طریق اولایی نوع خاصی از منطق صوری است که استدلال‌های آن، برخلاف منطق ارسطویی متعارف، دارای چهار حد است که به واسطة آن‌ها پس از مقایسة دو شخص، چیز یا کار با هم، حکم یکی به دیگری نیز نسبت داده می‌شود و یا از آن سلب می‌شود. این منطق را می‌توان، به ‌رغم باور آوی سیون، به‌وفور در آیات قرآن یافت؛ تا آن‌جا که می‌توان این صورت از منطق ...  بیشتر

بررسی منطقی تعارضات اخلاقی

زینت آیت‌اللهی

دوره 3، شماره 2 ، مهر 1391، ، صفحه 1-20

چکیده
  این تحقیق به ارتباط میان منطق و اخلاق می‌پردازد و تعارض تکالیف را به‌منزلة مبحثی اخلاقی بررسی منطقی می‌کند. منطق ‌تکلیف ‌استاندارد که از ابتدا به منظور بررسی گزاره‌های اخلاقی بنا شد، نمی‌تواند بیان درست و دقیقی از تعارض میان تکالیف داشته باشد. بنابراین منطق‌های جدید تکلیفی بنا شده‌اند تا بتوانند موقعیت تضاد میان تکالیف را به ...  بیشتر

سیر تاریخی نسبت‌های چهارگانه در منطق اسلامی

سیده‌زهرا موسوی؛ مهناز امیرخانی

دوره 3، شماره 1 ، فروردین 1391، ، صفحه 137-148

چکیده
  این مقاله از زاویه‌ای تاریخی به بحث پیرامون «نسب اربع» یا رابطة میان مفاهیم کلی می‌پردازد. منطق‌دانان بزرگ پیش ـ ابن‌ سینایی نظیر ارسطو و فارابی و همچنین شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا به موضوع «نسبت‌های چهارگانه» بین مفاهیم کلی از حیث صدق و انطباق تفطنی نداشته‌اند. غزالی نخستین فیلسوفی است که این موضوع را در ...  بیشتر

ارزیابی ترجمة عربی «قیاس ارسطو»

غلامرضا ذکیانی

دوره 2، شماره 2 ، مهر 1390، ، صفحه 77-95

چکیده
  ارغنون ارسطو حدود یازده قرن پس از پیدایش، به عربی ترجمه شد و دانشمندانی مانند فارابی و ابن ‌سینا پس از آشنایی با همین ترجمه‌ها، دست به خلق آثار منطقی در جهان اسلام زدند و همین آثار سبب پیدایش و بالندگی منطق میان مسلمانان شد. تحلیل و ارزیابی نخستین ترجمه‌های ارغنون سبب می‌شود از یک‌سو با اهتمام مسلمانان به میراث یونانی ...  بیشتر

ارزیابی ترجمة عربی «قیاس ارسطو» (دفتر اول)

غلامرضا ذکیانی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1389، ، صفحه 51-78

چکیده
  ارغنون ارسطو در حدود یازده قرن پس از پیدایش، به زبان عربی ترجمه شد و دانشمندانی چون فارابی و ابن‌سینا پس از آشنایی با همین ترجمه‌ها، دست به خلق آثار منطقی در جهان اسلام زدند. و همین آثار سبب پیدایش و بالندگی منطق در میان مسلمین گشت. تحلیل و ارزیابی نخستین ترجمه‌های ارغنون سبب می‌شود از یکسو با اهتمام مسلمین به میراث یونانی ...  بیشتر