نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• شهرام شهریاری

دانشجوی دکتری فلسفة علم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

برنامة قوی در جامعه‌شناسی معرفت علمی با نام مکتب ادینبرا و دیدگاه‌های نسبی‌انگارانة این مکتب شناخته شده است. براساس این رویکرد، همة آن‌چه «معرفت» به‌شمار می‌رود، صرف‌نظر از صدق یا کذب آن، عللی دارد که به پذیرش آن در جامعه انجامیده است و جامعه‌شناس موظف است که این علل را بیابد. این برنامه، برخلاف برنامه‌های ضعیف‌تری که معرفت علمی را استثنا می‌کردند، بر این ایده مبتنی است که عوامل اجتماعی در شکل‌گیری معرفت علمی تجربی و حتی ریاضیات و منطق، یعنی معرفت‌هایی که از سنخ ضروری به‌شمار می‌روند، نیز نقش دارند. در این مقاله درصددیم دیدگاه‌های مکتب ادینبرا را در زمینة منطق و ریاضی معرفی و تبیین کنیم. به‎این‌منظور، نخست مبانی فکری این رویکرد را به‌اجمال معرفی و سپس دیدگاه‌های اصلی آنان را دربارۀ نقش ابعاد جامعه‌شناسانه در منطق و ریاضیات به‌اختصار ذکر می‌کنیم. در بخش‌های بعدی مقاله مهم‌ترین یا بدیع‌ترین مطالعات موردی‌ عرضه‌شده را بررسی و آن‌ها را درباب برهان خلف، تصمیم‌گیری و چانه‌زنی در ریاضیات، اثبات گزاره‌های ریاضی، و اعتبار استدلال‌های منطقی نقد و ارزیابی می‌کنیم و در‌انتها نیز نکاتی دربارة رویکرد نظری آنان و نتایجی که به‌نظر می‌رسد می‌توان از این بحث گرفت مطرح خواهیم کرد.

کلیدواژه‌ها

• جامعه‌شناسی معرفت علمی
• برنامهٔ قوی
• صدق ضروری
• تمایز توجیه/ تبیین

موضوعات

• فلسفه تحلیلی (با گرایش منطق)
• فلسفه منطق

عنوان مقاله [English]

The Social Factors in Mathematical and Logical Knowledge; According to Edinburgh School

نویسنده [English]

• Shahram Shahryari

PhD Candidate of Philosophy of Sciences, Institute for Humanities and Cultural, Tehran, Iran

چکیده [English]

The "Strong Programme" in the sociology of scientific knowledge is known by Edinburgh school and the relativistic approach of this school. According to their attitude all things accounted as "knowledge", have causes that make them acceptable in the society; no matter they are right or wrong. And the sociologists have to find these causes. This program, despite weaker programs that exclude scientific knowledge, is based on the idea that social factors have a role in the formation of empirical scientific knowledge, and even mathematics and logic -- types of essential knowledge. In this article we are trying to introduce and explain Edinburgh school's thought on logic and mathematics. So, first of all we will introduce the intellectual foundations of this school, and then we will try to explain briefly its main approaches with respect to sociological aspects in mathematics and knowledge. Then we will focus on the most important and outstanding case studies and their appraisal. Finally we will bring forward some points about their theoretical approaches and present some conclusions that seem to be drawn from this discussion.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sociology of Scientific Knowledge
• Strong Program
• Necessary Truth
• Justification/Explanation