نوع مقاله : ترجمه و نقد

نویسنده

• داریوش درویشی

کارشناس ارشد منطق، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

روش دیالکتیکی، ریشه‌های مشخصی در اندیشة فلسفی یونان پیش‌افلاطونی دارد. این ریشه‌ها را می‌توان از هراکلیتوس و پارمنیدس تا سوفیست‌ها یافت، و از آن‌جا می‌توان نخستین کاربرد منظم آن را نزد سقراط مشاهده کرد، هرچند زنون الئایی از جانب ارسطو به غلط به‌عنوان مبدع روش دیالکتیکی معرفی شده است. افلاطون در این روش میراث‌دار سقراط محسوب می‌شود، اما تمایز آشکاری میان روش دیالکتیکی سقراط و افلاطون مشاهده می‌شود. تمایزی که با تکیه بر آموزة مُثل آشکارتر هم می‌شود. این تمایز مبتنی‌بر تعارض آموزة مُثل با نادانی سقراط است؛ سقراط روش دیالکتیکی را به این دلیل به‌کار می‌گرفت که، نشان دهد روش منطقی‌اش او را از اظهار نظر قاطعانة مبتنی‌بر دانایی بر حذر می‌دارد؛ وظیفة او فقط ویرایش است، ویرایشی که انتهایی بر آن متصور نیست. اما افلاطون با واردساختن آموزة مُثل در این روش، آن را به‌کلی دگرگون می‌کند؛ با ورود این آموزه روشن می‌شود که انتهای روش دیالکتیکی، کشف «مثال» موضوع مورد بحث است.
در این مقاله می‌خواهیم نشان دهیم که:
1. ریشه‌های روش دیالکتیکی در اندیشة فلسفی یونان پیش‌افلاطونی ‌کشف‌شدنی است؛
2. زنون الئایی احتمالاً ربط خاصی به روش دیالکتیکی ندارد؛
3. آموزة مُثل از آن افلاطون است، نه سقراط؛
4. افزوده‌شدن این آموزه به روش دیالکتیکی، تأثیر روشنی در تعیین پایانة جست‌وجوی منطقی دارد؛ یا به عبارت بهتر، روش دیالکتیکی در پرتو آموزة مُثل، با روش دیالکتیکی بدون این آموزه، متمایز است.

کلیدواژه‌ها

• روش دیالکتیکی
• آموزة مُثل
• استقراء
• تعریف

عنوان مقاله [English]

Distinction between Dialectical Methods of Socrates and Plato

نویسنده [English]

• Daryoush (Said) Darvishi

M.A. in Philosophy, Allamah Tabatabai University

چکیده [English]

Dialectical method has certain roots in the Greek philosophical thought before Plato. Such roots may be traced back from Heraclitus and Parmenides to Sophists. There, the first regular uses made of it may be found in Socrates. Though, Aristotle has mistakenly introduced Xenon of Elea as the founder of dialectical method. Plato inherited Socrates' method. But what is clear is the distinction which may be seen between dialectical methods of Socrates and Plato. The doctrine of Ideas gives much importance to this distinction. This distinction may be summarized in this way that the doctrine of Ideas is in conflict with Socratic ignorance. In other words, Socrates employed the dialectical method to show that his logical style prevents him from providing decisive statements based on knowledge; and that his duty is only "to correct", a correction for which no end may be found. Introducing the doctrine of Ideas, Plato made it completely different. And as this doctrine is introduced, it becomes clear that the end of the dialectical method is revealing the "Idea" of the subject discussed.
The present article tries to show that:
(1)     Roots of the dialectical method may be found in the Greek philosophical thought before Plato, and
(2)     Probably Xenon of Elea has nothing to do with the dialectical method, and
(3)     Doctrine of Ideas is Plato's (and not that of Socrates), and
(4)     When this doctrine is added to the dialectical method, it is of a clear impact on the process of finding an end for the logical search; or, to put it more accurately, (5) dialectical method with, and without, the doctrine of Ideas are different from each other.

کلیدواژه‌ها [English]

• dialectical method
• doctrine of Ideas
• induction
• Definition