نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• مجید علی‌زاده ¹
• فاطمه مشهدی راویز ²
• لطف‌الله نبوی ³

¹ دانشیار گروه علوم کامپیوتر، دانشکده ریاضی، آمار و علوم کامپیوتر، دانشکدگان علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دانش‌آموخته‌ی دکتری گروه فلسفه و حکمت و منطق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³ استاد گروه فلسفه و حکمت و منطق، بخش منطق، دانشکده علوم انسانی،دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

احساسات خلاف‌واقع، همچون حسادت و پشیمانی، به‌دلیل نقش بنیادین آن‌ها در شکل‌دهی به رفتار انسانی، قضاوت اخلاقی، و سامان‌دهی تعاملات اجتماعی، از محورهای مهم پژوهش در حوزه هوش مصنوعی و سیستم‌های چندعاملی به‌شمار می‌آیند. این احساسات زمانی شکل می‌گیرند که فرد میان وضعیت واقعی و سناریوهای خیالیِ جایگزین مقایسه‌ای ذهنی برقرار می‌کند و از این طریق به بازاندیشی در تصمیم‌های پیشین، اصلاح رفتارهای نادرست و پیش‌بینی پیامدهای آتی سوق داده می‌شود. در این مقاله، به‌منظور صوری‌سازی دقیق و قابل‌محاسبه حسادت و پشیمانی، از چارچوب منطقی CFE (Counterfactual Emotions) استفاده شده است [2]. افزون بر این، با تکیه بر شاخص‌های کمی نظیر «درجه اهمیت»، «درجه ناکافی بودن» و «درجه اجتناب‌پذیری خلاف‌واقع» معرفی‌شده در [1]، شدت و درجه‌ی این احساسات مورد تحلیل قرار می‌گیرد. یافته‌های این پژوهش می‌تواند بنیانی نظری و کاربردی برای توسعه عامل‌های هوشمندی فراهم آورد که توانایی درک، بازنمایی، و انطباق با پیچیدگی‌های شناختی و اخلاقی احساسات انسانی را دارند.

کلیدواژه‌ها

• احساسات خلاف‌واقع
• حسادت
• پشیمانی
• صوری‌سازی

موضوعات

• منطق جدید

عنوان مقاله [English]

Formalization of Envy and Regret

نویسندگان [English]

• Majid Alizade ¹
• Fatemeh Mashhadi Raviz ²
• Lotfollah Nabavi ³

¹ Associate Professor, Science schools; School of Mathematics, Statistics and Computer Science, University of Tehran, Tehran, Iran

² Graduate of Humanities Department of Philosophy and Logic , Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

³ Professor at the Faculty of Humanities Department of Philosophy and Logic , Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Counterfactual emotions, such as envy and regret, play a foundational role in shaping human behavior, influencing moral judgment, and guiding social interaction. Because they arise from the comparison between actual states and imagined alternative scenarios, these emotions serve as powerful cognitive mechanisms that motivate individuals to reassess their decisions, modify their actions, and anticipate future consequences. Consequently, they are of substantial importance to the advancement of research in artificial intelligence and multi-agent systems, where modeling human-like affective reasoning remains a central challenge. In this article, we formalize the counterfactual emotions of envy and regret using the Counterfactual Emotions (CFE) framework [2]. Furthermore, we examine their intensity through quantitative constructs such as the “degree of importance,” “degree of inadequacy,” and “degree of counterfactual avoidability” introduced in [1]. This study provides a theoretical and computational foundation for developing intelligent agents capable of understanding, representing, and adapting to the complex emotional and ethical dimensions of human interaction.

کلیدواژه‌ها [English]

• Counterfactual emotions
• Envy
• Regret
• Formalization