نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فلسفه، دانشگاه اصفهان

چکیده

در این مقاله، در بخش اول، گزاره‌های منفصله بر پایة کتاب شفاء را بررسی می‌کنیم و نشان می‌دهیم که ابن‌سینا، برخلاف متأخرانی چون قطب‌الدین رازی، گزاره‌های منفصلة حقیقی اتفاقی را نمی‌پذیرد. در بخش دوم، دو خوانش کلی در باب گزاره‌های منفصلة ابن‌سینا معرفی می‌شود. بر اساس دیدگاه رشر، شهابی، فاخوری، نبوی و الجزر، گزاره‌های منفصلة ابن‌سینا تابع‌ارزشی هستند، در حالی که از نظر استریت و چاتی دیدگاه ابن‌سینا در باب گزاره‌های منفصله در کتاب اشارات را می‌توان وجهی دانست. در ادامة این بخش به ناکارآمدی هر‌یک از این نظرها اشاره خواهیم کرد. در بخش سوم، با تأکید بر مفهوم «ناسازگاری» به مثابة هستة اصلی دیدگاه ابن‌سینا در باب گزاره‌های منفصلة حقیقی، دیدگاه ربطی ‌ـ ‌وجهی برای صورت‌بندی این گزاره‌ها دقیق‌تر از دیگر خوانش‌ها درنظر گرفته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Avicenna’s Disjunctive Propositions

نویسنده [English]

  • Amin Shahverdi

PhD Candidate of Philosophy, Isfahan University

چکیده [English]

In this paper, Avicenna’s disjunctive propositions are treated from multiple aspects. In the first section of this paper, disjunction propositions are considered in Shifā, and it shown that there are differences between Avicenna’s and later interpretations, e.g Rāzī interpretation, in this point. In the next section, two general interpretations about Avicenna’s disjunctive propositions are studied and we reveal deficiencies of them. Based on “Confilict” concept as the main core of Avicenna’s view on disjunction propositions, this paper specifies Relevent-Modal interpretation more precise than others but it doesn’t precisely coincide with Avicenna’s view. Finally an alternative interpretation is suggested with respect to Stopper view on Stoic conditional and we show that this interpretation also has deficiency but it formulates Avicenna’s disjunctive propostions better than others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • conditionals
  • Disjunction Propositions
  • Confilict
  • Relevent-Modal Interpretation
ابن‌سینا (1983). الاشارات و التنبیهات، مع شرح نصیرالدین الطوسی، القاهره: دار المعارف.
ابن‌سینا (1964). الشفاء: القیاس، القاهره: دار الکتاب العربی للطباعه و النشر.
الجزر، هنی (2013). «القیاس الاستثنایی عند ابن‌سینا، الاصول و التجلیات»، مجلة جامعة دمشق، المجلد 29، العدد 4 +3.
اژه‌ای، محمدعلی (1367). «قضایای انفصالی در منطق اسلامی و منطق جدید»، معارف، ش 13.
التهانوی، محمدعلی (1996). کشاف الاصطلاحات العلوم و الفنون، ج 1، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
رازی، قطب الدین محمد بن محمد (1386). تحریر القواعد المنطقیة فی شرح الرسالة الشمسیة، قم: بیدار.
ساوی، عمر بن سهلان ساوی (1383). البصائر النصیریة فی علم المنطق مع تعلیقات الشیخ محمد عبده، تهران: شمس تبریزی.
شاه‌وردی، امین و محمدعلی اژه‌ای (1394). «بررسی تفسیرهای گوناگون ادات‌های منطقی از دیدگاه رواقیان»، منطق‌پژوهی، س 6، ش 2.
فاخوری، عادل (1980). منطق العرب من وجهة نظر المنطق الحدیث، بیروت: دار الطلیعة للطباعة و النشر.
فلاحی، اسدالله (1388). «شرطی لزومی در منطق جدید»، فصل‌نامة تأملات فلسفی، ش 1.
مولی عبدالله، شهاب‌الدین حسین یزدی (1430). الحاشیة علی تهذیب المنطق، قم: مؤسسة نشر اسلامی.
نبوی، لطف‌الله (1380). «منطق زمان و نظریة قیاس اقترانی شرطی ابن‌سینا»، مدرس علوم انسانی، ش 23.
 
Avicenna (1984). Remarks and Admonitions: Part one: Logic, Translated By Shams Inati, Toronto, Pontificial Institute of Mediaeval Studies.
Bobzien, Susanne (2004). ‘Peripatetic Hypothetical Syllogistic in Galen’, Rhizai, Vol. 1, No. 2.
Bobzien, Susanne (2002). ‘Pre-Stoic Hypothetical Syllogistic in Galen’s Institutio Logica’, The Bulletin of the Institute of Classical Studies, Vol. 45, Issue S77.
Chatti, Saloua (2014). ‘Syncategoremata in Arabic Logic, al-Fārābī and Avicenna’, History and Philosophy of Logic, Vol. 35, No. 2.
El-Rouayheb, Khaled (2010). Relational Syllogisms and the History of Arabic Logic 900-1900, Leiden: Brill.
ƠToole, Robert R. Jennings, and E. Raymond (2004). ‘The Megarians and the Stoics’, Gabbay and Woods (eds.), Handbook of the History of Logic, Vol. 1, Amsterdam: Elsevier.
Rescher, Nicholas (1963). Studies in the History of Arabic Logic, University of Pittsburgh.
Rescher, Nicholas (1972). ‘Arabic Logic’, Paul Edward (ed.), Encyclopedia of Philosophy, Vol. 4, Macmillan Company.
Shehaby, Nabil (1973). The Propositional Logic of Avicenna: A Translation from al-Shifā: al-Qiyās with Introduction, Commentary and Glossary, Dordrecht-Holland, D. Reidel Publishing Company.
Stopper, M. R. (1983). ‘Schizzi Pirroniani’, Phronesis, Vol. 28, No. 3.
Street, Tony (1995a). “Tūsī on Avicenna’s Logical Connectives”, History and Philosophy of Logic, Vol. 16.
Street, Tony (1995b). ‘Review of Miklós Maróth, Ibn Sīnā und die peripatetische Aussagenlogik’, Philosophy East and West, Vol. 45, No. 2.
Thom, Paul (2010). ‘Three Conceptions of Formal Logic’, Vivarium, Vol. 48, No. 1.