نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• محمود زراعت پیشه

عضو هیأت علمی گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند

چکیده

حمل از جمله ابزارهای اصلی در تحلیل های منطقی به حساب می آید. در میان اقسام حمل، حمل شیء بر خود در فلسفه اسلامی مورد نقد و نظرهای فراوانی قرار گرفته است. از جمله این نقد و نظرها چیزی است که می توان با ادبیاتی پساصدرایی آنرا حمل اولی انگاری و یا حمل شایع انگاری حمل شیء بر خود دانست و یا می توان با ادبیاتی مرتبط با منطق جدید آن را اینهمانی انگاری حمل شیء بر خود خواند. اما اگر در آراء پیشینیان به دقت توجه شود، آنگاه می توان دریافت که نمی توان به سادگی حمل شیء بر خود را ذیل هیچیک از عناوین حمل اولی، شایع و یا اینهمانی منطق جدید قرار داد. در مقاله حاضر سعی می شود تا نشان داده شود که چگونه هر یک از برداشته های مزبور از حمل شیء بر خود با مشکلاتی مواجه است. در تحلیل ها از تمایز دو مؤلفه «ما به الاتحاد» و «ما به التغایر» در حمل که معمولاً به عنوان محک و معیار در مباحث فلاسفه اسلامی در مورد حمل پذیرفته شده است، استفاده می شود.

کلیدواژه‌ها

• حمل
• حمل الشیء علی نفسه
• حمل اولی
• حمل شایع
• اینهمانی

عنوان مقاله [English]

Ḥaml al-Shay‘ ‘alā Nafsihī: Awwalī predication, shāyi‘ predication or tautology

چکیده [English]

Predication is one of the main instruments in Logical analyses. Among all kinds of predication, ḥaml al-shay’ ‘alā nafsihī (predicating a thing of itself) is considered a contentious one in Islamic philosophy. One of these is what we can name by the help of post-Ṣadrīan terminology taking ḥaml al-shay’ ‘alā nafsihī as awwalī predication or take it as shāyi‘ predication, or by the help of mathematical terms, taking ḥaml al-shay’ ‘alā nafsihī as tautology. But with close inspection in Islamic predecessor’s ideas we can understand that it is naïve to think that ḥaml al-shay’ ‘alā nafsihī can be simply fallen under any of these kinds: awwalī predication, shāyi‘ predication, or tautology. In this article we try to show the problems of enforcing this predication into the framework of all the aforementioned predications. In our analyses, I am using “mā bihī al-ittihād” and “mā bihī al-Ikhtilāf” as two necessary conditions of each predication accepted by almost all of the Islamic thinkers, and used by them as a criteria for analyzing predications.

کلیدواژه‌ها [English]

• ḥaml
• ḥaml shay’ alā nafsihī
• ḥaml awwalī
• ḥaml shāyi‘
• tautology