نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 طلبه سطح 4، و دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

2 مدرس سطوح عالی حوزه علمیه، و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران

چکیده

اصل تناقض در سه حوزة معرفت شناسی، فلسفه و منطق از اهمیت بی بدیلی برخوردار است، و بررسی شرایط تحقق آن، به منظور شناخت موارد جریان آن ضروری است. از جمله شرایط تناقض، وحدت هایی است که در دو گزارة متناقض باید حفظ شود. در تفصیل شرایط و تعداد شروط وحدت همواره میان منطق دانان اختلاف بوده است. نظر مشهور، اشتراط هشت وحدت در تناقض است، ولی همواره اندیشمندانی سعی در تصحیح این نظر داشته اند، به این صورت که یا شروطی بر آن افزوده و یا شرایط مشهور را به موارد کمتری تقلیل داده اند. تحقیق حاضر با روش تحلیل مفهومی، گزاره ای و سیستمی، به بررسی شروط مذکور در کتب منطقی پرداخته و نتیجه می گیرد که همة این شرایط به دو شرط «وحدت موضوع» و «وحدت محمول» تنزّل می یابد. در بخش دوم، با توجه به فلسفة متأخّر ویتگنشتاین، اثبات می شود که در وحدت های تناقض، شرط دیگری لازم است که در هیچ یک از کتب پیشینیان ذکر نشده و از سوی دیگر مصداق هیچ یک از شروط پیش گفته نیست، و آن عبارت است از «وحدت زبان».

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A new look at the conditions of unity in the paradox of cases among Muslim logicians By adapting to Wittgenstein's later philosophy

نویسندگان [English]

  • Alireza Norouzi 1
  • seyed mojtaba mirdamadi 2

1 4th level student and PhD student of Tehran University

2 Lecturer at higher levels of the seminary, and member of the faculty of Tehran University

چکیده [English]

The principle of contradiction in the three domains of epistemology, philosophy and logic is of incomparable importance, and it is necessary to examine the conditions of its realization in order to know the cases of its flow. Among the conditions of contradiction are the unity that must be maintained in two contradictory propositions. There has always been a difference between logicians in detailing the conditions and the number of unity conditions. The famous opinion, the requirement of eight unity is contradictory, but thinkers have always tried to correct this opinion, in such a way that they either added conditions to it or reduced the famous conditions to fewer cases. The present research, with the method of conceptual, propositional, and systemic analysis, examines the conditions mentioned in logic books and concludes that all these conditions are reduced to two conditions: "the unity of the subject" and "the unity of the predicate". In the second part, according to the late philosophy of Wittgenstein, it is proved that in the unity of contradiction, another condition is necessary that is not mentioned in any of the books of the predecessors and on the other hand, it is not an example of any of the aforementioned conditions, and that is the phrase From "unity of language".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contradiction
  • unity
  • late Wittgenstein
  • unity of language
  • language games
- قرآن کریم
2- میرداماد، محمدباقر؛ الأفق المیین؛ تهران: دانشگاه تهران و انجمن آثار ومفاخر فرهنگی؛ 1385 ش.
3- شهابی خراسانی، محمود؛ رهبر خرد(قسمت منطقیّات)؛ چ پنجم؛ تهران: نشر خیّام؛ 1360ش.
4- فخر رازی، محمدبن عمر؛ منطق الملخّص، مقدمه و تصحیح و تعلیق احدفرامرز قراملکی و آدینه اصغرنژاد، تهران: نشر امام صادق علیه السلام؛ 1381ش.
5- ____________ ؛ شرح الإشارات و التنبیهات، تصحیح علیرضا نجف زاده؛ تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی؛ 1384 ش.
6- صدرالدّین شیرازی، ابراهیم بن محمد؛ اللمعات المشرقیه؛ چ اول؛ تهران: نشر آگاه؛ 1360ش.
7- رازی، قطب الدّین محمدبن محمد؛ تحریرالقواعد المنطقیه؛ چ سوم؛ قم؛ نشر بیدار؛ 1426 ق.
8- دوانی، جلال الدّین؛ حاشیه بر شرح قوشجی بر تجرید العقائد؛ قم؛ نشر رضی؛ 1285ق.
9- صدرالدّین شیرازی، ابراهیم بن محمد؛ الحکمه المتعالیه فی الأسفار الأربعه العقلیه؛ چ چهارم؛ بیروت: دارإحیاء التراث  العربی؛ 1410ق.
10- حلّی، حسن بن یوسف؛ الأسرار الخفیّه، تحقیق مرکز الأبحاث و الدراسات الإسلامیه؛ چ اول؛ قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه قم؛ 1379ش.
12- امام خمینی، سیدروح الله؛ دیوان امام؛ تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1383ش.
13- ______________؛ سّرالصّلوۀ، چ ششم؛ تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)؛ 1392 ش.
14- ابن سینا، حسین بن عبدالله؛ الاشارات و التنبیهات، مع الشرح لنصیرالدّین طوسی؛ تهران؛ 1403.
15- ابن سهلان ساوی؛ تبصره، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران؛ 1337 ش.
16- سهروردی؛ منطق تلویحات، چاپ علی اکبر فیّاض؛ تهران؛ 1334ش.
17- گریلینگ، ای.سی؛ ویتگنشتاین؛ ترجمة ابوالفضل حقیری، تهران: نشر بصیرت، چ دوم؛ 1394ش.
18- عسگری یزدی، علی؛ نقد و بررسی نظریة «بازی های زبانی» لودویگ ویتگنشتاین؛ فلسفه دین؛ ش4؛ 1392ش.
19- فسنکول، ویلهلم؛ گفتنی ها - ناگفتنی ها، ترجمة مالک حسینی؛ تهران: هرمس؛ 1385ش
20- پیرس، دیوید؛ ویتگنشتاین، ترجمة نصرالله زنگویی؛ تهران: سروش؛ 1379ش.
21- ابن سینا، حسین بن عبدالله، شرح اشارات و تنبیهات، فخرالدّین رازی؛ تهران: نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی؛ بی تا.
22- ویتگنشتاین، لودویگ؛ کتاب آبی، ترجمة مالک حسینی؛ تهران: هرمس؛ 1385ش.
23- سهروردی، شهاب الدین؛ مجموعه مصنفات، تصحیح هانری کربن؛ تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی؛ 1372ش.
24- بهمنیار بن المرزبان؛ التحصیل، با تصحیح مرتضی مطهری؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛ 1375ش.
25- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم؛ شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء، تصحیح نجفقلی حبیبی؛ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا؛ 1382ش.
26- مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار؛ تهران: صدرا؛ 1373ش.
27- طوسی، خواجه نصیرالدین؛ اساس الاقتباس؛ تهران: دانشگاه تهران؛ 1361ش.
28- ابن سینا، حسین بن عبدالله؛ الشفاء(المنطق)؛ قم: مکتبة آیت الله المرعشی؛ 1404ق.
29- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم؛ اللمعات المشرقیه فی فنون المنطقیه؛ تهران: آگاه؛ 1362ش.
30- حجتی، سید محمدعلی؛ حمل اولی و حمل شایع به عنوان قید موضوع، و قید گزاره؛ مجله متافیزیک؛ ش9 و 10؛ 1390ش.
31- مظفر، محمدرضا؛ المنطق؛ قم: دارالتعارف المطبوعات؛ بی تا.
32- سبزواری، ملاهادی؛ شرح المنظومه، تعلیق و تصحیح آیت الله حسن زاده آملی؛ تهران: نشر ناب؛ 1379ش.
33- کاتبی قزوینی، علی بن عمر؛ الرسالة الشمسیه فی القواعد المنطقیه؛ تهران: پگاه اندیشه؛ 1383ش.
34- ابن سینا، حسین بن عبدالله؛ منطق المشرقیین؛ قم: مرعشی نجفی؛ بی تا.
35- غزالی، ابوحامد؛ محک النظر؛ قم: دارالفکر؛ بی تا.
36- طباطبایی، محمدحسین؛ نهایة الحکمه؛ قم؛ 1362ش
37- هارتناک، یوستوس؛ ویتگنشتاین، ترجمه منوچهر بزرگمهر؛ تهران: خوارزمی؛ 1351ش.
38- رشاد، علی اکبر؛ حجب النور/ شرح حجاب های نورانی معرفت، در شعر حضرت امام ره؛ نشریه کتاب نقد، ش35؛ 1384ش.
39- فقیه ملک مرزبان، نسرین؛ رهیافتی نفشگرا به «من» شعری امام خمینی ره؛ مجله رهیافت انقلاب اسلامی، ش20؛ 1391ش.
40- پترسون، مایکل؛ عقل و اعتقاد دینی، ترجمة ابراهیم سلطانی، تهران: نشر نو؛ 1390ش.
41- بابور، ایان؛ علم و دین، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی؛ تهران: نشر دانشگاهی؛ 1362ش.
42- Wittgenstein, Ludwig (2005), TractatusLogico-Philosofico, Translated by C.K. Ogden, Routledge, New York.