نوع مقاله : ترجمه و نقد

نویسنده

استادیار الهیات دانشگاه تهران

چکیده

در منطق و فلسفة ارسطویی و اسلامی، محالات ذاتی دارای مفهوم و معنا تلقی می‌شوند، هرچند در خارج محقق نمی‌شوند و نمی‌توانند بشوند. محالات، احکامی فلسفی دارند که در امور عامة فلسفه مورد بحث قرار می‌گیرند. در این نوشتار، ضمن رد دلایل اندکی که بر معنا‌داری محالات ذاتی آورده‌اند، چند دلیل فلسفی و منطقی بر بی‌معنایی محالات ذاتی اقامه خواهیم کرد. به‌نظر می‌رسد مبحث منطقی «عدم و ملکه»، مبنای خوبی برای تشخیص بی‌معنایی جملات و مرکبات به دست می‌دهد. بر این اساس و توضیحاتی که در متن آمده است، محالات ذاتی را باید الفاظ مرکبی دانست که از طریق بازی با الفاظ ایجاد شده‌اند و هیچ مفهومی را به ذهن نمی‌آورند، بلکه صرفاً ذهن را به توهم معنایابی می‌اندازند؛ محالات ذاتی «مفهوم‌نما» هستند. پیامدهای مهم این نظریه در این نوشتار به اجمال مورد اشاره قرار گرفته‌‌‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Pseudo-Conceptuality of Inherently Impossible Affairs

نویسنده [English]

  • Behzad Hamidieh

Assistance Professor of Theology Department, Tehran University

چکیده [English]

Even though, in Aristotelian and Islamic logic and philosophy, inherently impossible affairs don’t actualize in the world and can’t be actualized, they are considered meaningful, and thus their characteristics and their philosophical judgments have been discussed by Islamic philosophers. In this paper, I have argued that there are some flaws in the arguments which have presented for the meaningfulness of impossible affairs by such philosophers. In addition, I have suggested some philosophical and logical arguments for their meaninglessness. According to some Islamic philosophy rules, such as ‘the contrast between a’dam wa malike’ (positive and privative), we can argue that impossible affairs are indeed compound words which are constructed through wordplay. Although the parts of such compound words may have meaning, they, as a whole, don’t refer to anything and so don’t bring about anything in our minds. We have just the illusion of their meaningfulness when we are talking about them, and that’s why we call them ‘pseudo-concepts’. This view has some important consequences which have been discussed in the paper.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Islamic philosophy
  • inherently impossible affairs
  • pseudo-concepts
  • wordplay
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1403). الاشارات و التنبیهات، با شرح نصیرالدین محمد طوسی و شرح قطب‌الدین محمد رازی، بی‌جا: دفتر نشر کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا). التعلیقات، به تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
ارسطو (1383). «مقولات»، در ایساغوجی تألیف فرفوریوس و مقولات تصنیف ارسطو، ترجمة محمد خوانساری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
اصفهانی غروی، محمدحسین (1374). نهایة الدرایه، ج 1، قم: سید الشهدا.
ایجی، عضدالدین عبدالرحمن و سیدشریف علی بن محمد جرجانی (1419 ق). شرح المواقف، بیروت: دار الکتب العلمیه.
آشتیانی، میرزا مهدی (1372)، تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری، به اهتمام عبدالجواد فلاطوری و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
آشتیانی، میرزا مهدی (1388). اساس التوحید، مبحث قاعدة الواحد و وحدت وجود، تهران: هرمس.
تهانوی، محمدعلی (1996). موسوعه کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم‏، ج 2، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون‏.
حائری یزدی، مهدی (1384). کاوش‌های عقل نظری، تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفة ایران.
حسینی مدنی، سید علی‌خان (1425 ق). ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین (ع)، ج 1، قم: الاسلامی.
دینانی، غلامحسین (1362). وجود رابط و مستقل در فلسفة اسلامی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
دینانی، غلامحسین (1388). قواعد کلی فلسفی در فلسفة اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سبزواری، ملاهادی (1379). شرح المنظومه، با تصحیح و تعلیق آیت الله حسن‌زاده آملی، ج 2، تهران: ناب.
شیرازی، صدرالدین محمد (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
صلیبا، جمیل (1414 ق). المعجم الفلسفی، ج 2، بیروت: الشرکه العالمیه للکتاب.
فرگه، فردریک لودویگ گوتلوب (1382). «دربارة معنا و مدلول»، ترجمة یارعلی کرد فیروزجائی، در یارعلی کرد فیروزجائی، فلسفة فرگه، قم: مرکز انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
فن، ک. ت. (1381). مفهوم فلسفه نزد ویتگنشتاین، ترجمة کامران قره‌گزلی، تهران: مرکز.
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد (1384). تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الرساله الشمسیه، با حواشی سید شریف جرجانی، قم: بیدار.
قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود (1369). درة التاج، تهران: حکمت.
کارناپ، رودلف (1385). فلسفه و نحو منطقی، ترجمة رضا مثمر، تهران: مرکز.
کرد فیروزجائی، یارعلی (1382). فلسفة فرگه، قم: مرکز انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
لاهیجی، عبد الرزاق بن علی (1430). شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، ج 5، قم: مؤسسة الامام الصادق (ع).
لاینز، جان (1383). مقدمه‌ای بر معناشناسی زبان‌شناختی، ترجمة حسین واله، تهران: گام نو.
لین، تونی (1380). تاریخ تفکر مسیحی، ترجمة روبرت آسریان، تهران: فرزان.
مظفر، محمدرضا (1408 ق). المنطق، قم: فیروزآبادی.
مگی، برایان (1374). مردان اندیشه، پدیدآورندگان فلسفة معاصر، ترجمة عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.
نائینی، محمدحسین (1368). اجود التقریرات، ج 1، قم: مصطفوی.
ویتگنشتاین، لودویگ (1380). پژوهش‌های فلسفی، ترجمة فریدون فاطمی، تهران: مرکز.
ویتگنشتاین، لودویگ (1385). کتاب آبی، ترجمة مالک حسینی، تهران: هرمس.
 
Ayer, Alfred Jules (1946). Language, Truth, and Logic, London: Gollancz.
Chomsky, Noam (1957). Syntactic Structures, Paris: Mouton & Co.
Hobbes, Thomas (2012). Leviathan, Echo City: Echo Library.
Martinich, Aloysius (1995). Hobbes Dictionary, Oxford, England: Blackwell.
Rathvon, Natalie (2004). Early Reading Assessment, A Practitioner’s Handbook, Guilford Press.
Ryle, Gilbert (1949). The Concept of Mind, Chicago: University of Chicago Press.