نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیارمؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران .

10.30465/lsj.2023.46380.1447

چکیده

در سنت منطق سینوی قاعده‌ای وجود دارد که مطابق آن میان هر دو قضیه شرطی متصل با کمیت یکسان و کیفیت متفاوت، مقدم یکسان و تالی نقیض هم دارند، تلازم برقرار است. این قاعده، نقض تالی نامیده شده است. منطق‌دانان سینوی در مورد این قاعده اختلاف نظر دارند. برخی از این منطق‌دانان این قاعده را اثبات کرده و برخی، این اثبات‌ها را مردود شمرده‌اند. در مقاله حاضر تلاش نموده‌ایم نشان دهیم که اختلافات در مورد این اثبات‌ها با ابهامات موجود در سنت منطق سینوی درباره ماهیت قضایای شرطی متصل جزئیه پیوند خورده است. برخی از شواهد موجود در منطق سینوی بر این مطلب دلالت دارد که ادات مناسب برای صورت‌بندی رابطه میان مقدم و تالی در شرطی‌های متصل جزئیه، عطفی است و برخی از شواهد این رابطه را شرطی نشان می‌دهند. در مقاله حاضر نشان داده‌ایم که این مطلب تاثیری جدی بر اختلافات موجود در مورد قاعده نقض تالی گذاشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining the rule of consequent negation in Avicennian logic within the context of the discussion of the nature of singular conditional hypothetical propositions

نویسنده [English]

  • Ali Reza Darabi

.Assistant Professor of the Research Institute of Hikmat and Philosophy of Iran.

چکیده [English]

In the tradition of Avicennian logic, there is a rule according to which there is a equivalence between two conditional hypothetical propositions that have the same quantity, different quality, the same antecedent, and the opposite consequent. This rule is called consequent negation. Avicennian logicians disagree about this rule. Some of these logicians have proved this rule and some have rejected these proofs. In this article, we have tried to show the disagreements about these proofs are connected with the ambiguities in the tradition of Avicennian logic about the nature of singular conditional hypothetical propositions. Some of the evidences in Avicennian logic indicate that the appropriate connective for formulating the relationship between the antecedent and the consequent in connected Singular conditional hypotheticals are inflectional, and some evidences show this relationship as conditional. In this article, we have shown that this issue has had a serious impact on the existing disputes about the consequent negation rule

کلیدواژه‌ها [English]

  • consequent negation rule
  • singular conditional hypothetical
  • Avicennian logic
- ابوالبرکات بغدادی، علی بن ملکا (1373). المعتبر فی الحکمة، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404 ه‍.ق). الشفا، المنطق (قیاس)، قم: منشورات مکتبه آیت الله مرعشی نجفی.
- ابهری، اثیر‌الدین (1998 م).  کشف الحقائق فی تحریر الدقائق، تحقیق: حسین صاری اوغلی، استانبول.
- ابهری، اثیر‌الدین (1395). منتهی الافکار فی ابانه الاسرار، تصحیح: مهدی عظیمی و هاشم قربانی، تهران: حکمت.
- ابهری، اثیر‌الدین (1396). خلاصه الافکار و نقاوه  الاسرار، تصحیح: مهدی عظیمی و هاشم قربانی، تهران: حکمت.
- ارموی، سراج‌الدین (1374). بیان الحق و لسان الصدق از باب اول تا پایان باب دهم، به کوشش غلام رضا ذکیانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران.
- حجتی، سید محمد‍علی، علی‍رضا دارابی و لطف‍الله نبوی (1393)، «بررسی قاعده نقض تالی»، منطق‍پژوهی، سال پنجم، شماره دوم، پاییز و زمستان، ص 31-53.
- حلی، جمال‌الدین حسن بن یوسف (1387). الأسرار الخفیة فی العلوم العقلیة، قم: بوستان کتاب.
- خونجی، افضل‌الدین (1389). کشف الاسرار عن غوامض الافکار، مقدمه و تحقیق خالد الرویهب، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه.
- دارابی، علی­رضا (1397)، «ماهیت شرطی لزومی جزئیه در منطق سینوی»، فلسفه و کلام اسلامی، سال پنجاه و یکم، شماره اول، بهار و تابستان، ص 43-59.
- رازی، فخرالدین (1381). منطق الملخص، مقدمه، تحقیق و تعلیق احد فرامرز قزاملکی و آدینه صغری نژاد، تهران: دانشگاه امام صادق.
- سهروردی، شهاب‌الدین یحیی(1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد دوم، تصحیح هانری کربن، نجف قلی حبیبی و سید حسین نصر، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- طوسی، نصیرالدین(1365). اساس الاقتباس، به تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
- کاتبی قزوینی، نجم‌الدین علی (2019 م)، شرح کشف الأسرار عن غوامض الأفکار، تحقیق و تقییم: أنور شاهین، پایان­نامه مقطع دکتری، آنکارا: دانشگاه ییلدریم بایزید.   
- مظفر، محمد رضا (1433 ه‍.ق). المنطق، قم: موسسه نشر اسلامی. 
- Ibn Wāṣel Al-Ḥamawī (2022), Commentary on the Jumal on Logic, Khaled El-Rouayhed (Editor and Introducer), Leiden: Brill