نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• سید محمود یوسف ثانی

چکیده

شعر یکی از صناعات خمس در منطق است. صناعات خمس همگی در قالب قیاس و از مادۀ متناسب با هر صناعت صورت پذیر می‌شوند. مادۀ شعر مخیلات است که قیاس شعری از آن ترکیب می‌شود. منطق‌دانان در ارائۀ صورت قیاس شعری آراء متفاوتی دارند. فارابی و ابن‌سینا به عنوان دو منطق‌دان بزرگ، هر یک در این خصوص به راهی رفته‌اند. فارابی قالب قیاس شعری را یکی از ضروب نامنتج شکل دوم قیاس و ابن‌سینا آن را یکی از قالب‌های معتبر شکل نخست قیاس دانسته است. علاوه بر این ابن‌سینا مثال قضیۀ شعری را گاه نتیجۀ یک قیاس و گاه مقدمۀ صغرای قیاس دانسته است. در این مقاله کوشیده‌ایم تا ضمن توضیح آراء هر یک از این دو منطق‌دان دربارۀ قیاس شعری، این امر را تبیین کنیم که چرا هر یک از آنها شکل و ضرب خاصی از قیاس را به عنوان صورت قیاس شعری انتخاب کرده اند. خاصی را برای مشخص کردن وجه اختیار شکل و ضرب خاصی از قالب قیاس شعری از جانب هر یک از آن‌ها را توضیح دهیم و در خصوص ابن‌سینا نیز وجه تفاوت دو مثالی را که وی به عنوان نمونه‌های قیاس شعری ذکر کرده است، بیان کنیم.

کلیدواژه‌ها

• صناعات خمس
• شعر
• قیاس
• فارابی
• ابن‌سینا

موضوعات

• منطق قدیم

عنوان مقاله [English]

Imaginary syllogism; Investigation and comparison of the viewpoints of Ibn Sina and Farabi

چکیده [English]

Poetics is one of the five arts of logic. All of five arts are molded in the form of syllogism and from a material appropriate to each art. The material of poetics is imagined propositions, from which poetic syllogisms are composed. Logicians have different views on presenting the form of poetic syllogism. Al-Farabi and Avicenna, as two great logicians, have each taken a different path in this regard. Al-Farabi considers the form of poetic syllogism as one of the invalid modes of second figure and Ibn Sina considers it as one of the valid modes of first figure. In addition, Ibn Sina considers the example of a poetic proposition sometimes as the conclusion of a syllogism and sometimes as the minor premise of a syllogism. In this article, we have tried to explain why each of these two logicians has chosen a specific figure and mode of syllogism as the poetic syllogism, and regarding Ibn Sina, we will also explain the difference between the two examples that he has mentioned as examples of poetic syllogism.

کلیدواژه‌ها [English]

• five arts
• poetics
• syllogism
• Farabi
• Ibn Sina