فلسفه منطق
ملاک بداهت بدیهیات تصدیقی؛ راهکاری ترکیبی مبتنی بر ساختار و شهودات درونی

محمد تاجیک جوبه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.45554.1440

چکیده
  نظام معرفتی مبتنی بر مبناگروی قضایای بدیهی را به عنوان بنیان‌های معرفتی خود برمی‌گزیند. اما خود این بدیهیات به دلیل وضوح و آشکارگی‌اشان مورد کاوشی عمیق و مستقل قرار نگرفته‌اند. سوال اصلی در ارتباط با بدیهیات، ملاک و چرایی بداهت آنهاست. در این مقاله بعد از بیان تعاریف و شروط لازم در بدیهیات به بررسی ملاکات ارائه شده در مطاوی کلمات ...  بیشتر

منطق قدیم
تحلیل ماهیت و طبقه‌بندی آموزه انواع در خطابه

احمد محمدی پیرو

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.46329.1446

چکیده
  این مقاله در صدد پاسخ به این پرسش است که حقیقت انواع در خطابه چیست؟ برای پاسخ به این پرسش باید به دو پرسش دیگر نیز پاسخ داده شود. 1. تعریف انواع، چگونه شامل همه مصادیقش می‌گردد؟ 2. عملکرد انواع در دست‌یابی به قیاس‌های خطابی چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها، با روش توصیفی تحلیلی، ابتدا تعریف‌هایی را که منطق‌دانان ارائه داده‌اند ...  بیشتر

منطق قدیم
تحلیلِ انتقادیِ دیدگاهِ استاد مطهّری در بابِ کارکردِ منطقِ ارسطویی

کرامت ورزدار

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.48217.1462

چکیده
  مسئلۀ اساسیِ این پژوهش، گزارش و بررسیِ دیدگاه استاد مطهّری در بابِ کارکردِ منطقِ ارسطویی در کشفِ خطاهای اندیشه و هدف از آن نقدِ دیدگاهِ تحویلی‌نگرانۀ وی است. مطهّری در آثارِ خویش، کارکردِ منطقِ قدیم را صرفاً به اصلاحِ صوریِ استدلال‌های بشری محدود می‌کند. وی نه تنها اصلاحِ خطاهای مادّی را وظیفۀ منطق نمی‌داند؛ بلکه معتقد است اساساً ...  بیشتر

منطق قدیم
تعریف ابن‌سینا از قضیه در اشارات

اسدالله فلاحی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.48970.1470

چکیده
  ارسطو قضیه را به سخنی تعریف کرده است که یا صادق است یا کاذب. اما ابن‌سینا، که در همة کتاب‌هایش به جز اشارات و تنبیهات، تعریف ارسطویی را ذکر می‌کند، در کتاب اخیر از این نظر عدول کرده، قضیه را به صدق و کذب «گوینده‌اش» تعریف کرده است: «الترکیب الخبری وهو الذی یقال لقائله إنه صادق فیما قال أو کاذب». این یعنی صدق و کذب وصف گویندة ...  بیشتر

مطالعات تطبیقی در منطق
توسعه نسب اربعه ارسطویی، مبتنی بر مجموعه مرجع و معیار خوش‌ساختی

بهزاد پروازمنش

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.48992.1471

چکیده
  مبحث مفاهیم و تصورات در منطق کلاسیک کمتر مورد توجه قرار گرفته است، این در حالی است که این بخش از دانش منطق به دلیل آنکه زیرساخت مباحث گزاره‌ها است بسیار مهم است. نسب اربعه یکی از این مباحث است که زیرساخت مباحث برهان و انتاج قیاسات اقترانی حملی را فراهم می‌آورد. این نوع از قیاس محور و نیز از اهداف اصلی منطق کلاسیک ارسطویی است. در این ...  بیشتر

منطق ریاضی غیراستاندارد
دستگاه استنتاج طبیعی برای برخی منطق های زیرشهودی

فاطمه شیرمحمدزاده ملکی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.49120.1472

چکیده
  منطق زیر شهودی F که نسبت به معناشناسی کریپکی (بدون نیاز به وجود شرط خاصی روی رابطه‌ی دسترس‌پذیری مدل‌های کریپکی) درست و تمام است، اولین بار توسط جیووانا کرسی مطالعه شد. دستگاه اثباتی ارائه شده برای این منطق، دستگاه اثباتی هیلبرتی است. دستگاه WF، به عنوان یک منطق زیرشهودی دیگری که ضعیف‌تر از دستگاه F است، نخستین بار توسط دیک د یانگ و ...  بیشتر

منطق قدیم
قیاس تخیلی؛ بررسی و مقایسه دیدگاههای ابن سینا و فارابی

سید محمود یوسف ثانی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.50022.1485

چکیده
  شعر یکی از صناعات خمس در منطق است. صناعات خمس همگی در قالب قیاس و از مادۀ متناسب با هر صناعت صورت پذیر می‌شوند. مادۀ شعر مخیلات است که قیاس شعری از آن ترکیب می‌شود. منطق‌دانان در ارائۀ صورت قیاس شعری آراء متفاوتی دارند. فارابی و ابن‌سینا به عنوان دو منطق‌دان بزرگ، هر یک در این خصوص به راهی رفته‌اند. فارابی قالب قیاس شعری را یکی از ضروب ...  بیشتر

منطق قدیم
ارتباط جامعیت تقسیم دلالت لفظی با شرط لزوم در دلالت التزامی

صادق زرین مهر

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.47521.1456

چکیده
  منطق‌دانان مسلمان «لزوم» را در دلالت التزامی به سه مفهوم مختلف مطلق لزوم ذهنی، لزوم بیّن بالمعنی الاعم و الاخص تفسیر کرده اند. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی نشان داده است که بر مبنای اشتراط هر یک از این مراتب در دلالت التزامی، این دلالت مجموعا بر شش دسته از معانی صدق نمی‌کند: ۱-معانی خارجی غیر لازم نسبت به معنای لفظ ۲-معانی ...  بیشتر

منطق قدیم
بررسی سیر تطورات دسته‌بندی مبادی حجت از منظر منطق‌دانان اسلامی

حسین احمدی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.48560.1467

چکیده
  مبادی حجت به قضایایی اطلاق می‌شود که نیازی به استدلال ندارند و اساس صناعات پنج‌گانه ـ برهان، جدل، خطابه، مغالطه، شعر ـ محسوب می‌شوند؛ برای تبیین این مبادی با معیارهای سه گانه‌ای، دسته‎بندی‌های متمایزی از اندیشمندان اسلامی ارائه شده است که این تحقیق افزون بر ارائه سیر تطور این دسته‌بندی‌ها، اشکالاتی را که بر معیارهای یادشده ...  بیشتر

فلسفه منطق
براوئر و گزاره‌های مطلقاً اثبات‌‌ناپذیر

مرتضی منیری

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403

https://doi.org/10.30465/lsj.2024.49343.1474

چکیده
  در این مقاله به گزاره‌های مطلقاً اثبات‌ناپذیر از دیدگاه شهودگرایی براوئری می‌پردازیم. بنا به تعریف براوئر، یک گزاره مطلقاً اثبات‌ناپذیر است هرگاه ذهن آفریننده به‌عنوان ریاضیدانی ایده‌آل اثباتی داشته باشد مبنی بر اینکه هم خود آن گزاره و هم نقیض آن از منظر ساختی اثبات‌ناپذیر است. براوئر نشان داده است که وجود چنین گزاره‌هایی ممکن ...  بیشتر