نوع مقاله : ترویجی
نویسنده
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه شهید مطهری
چکیده
چکیده
جایگاه برهان در منطق بر اساس ابتناء آن بر علیت
چکیده
تعریف برهان یعنی "قیاس مؤتلف یقینی" بیانگر این امر مهم است که راز رفعت و عظمت این صناعت در دانش منطق را باید از سویی در رابطه غرض آن با غرض تدوین منطق و از سوی دیگر در راز صدق وصول به غرض صناعت برهان در صورت رعایت قوانین مندرج در آن جستجو کرد. در این نوشتار با روش تحلیلی-استدلالی این نتیجه به دست می‌آید که اولاً دانش "منطق" با غرض تجمیع قواعد عاصم ذهن از خطا در تفکر تدوین شد و صناعت "برهان" با غرض تجمیع قواعد روش کسب علم ممتنع الخطأ در این دانش جای گرفت، و ثانیاً از آنجا که کسب "یقین" در گرو دو اصل "تفکر بر مدار واقع" و "استعمال عنصر ضرورت در تفکر" است و قانون علیت تنها قانون تأمین کننده این دو اصل است، بلندمرتبگی "برهان" به ابتناء آن بر قانون "علیت" باز می‌گردد.
کلید واژه: منطق، برهان، علیت، تفکر، یقین
کلید واژه: منطق، برهان، علیت، تفکر، یقین
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The position of argument in logic is based on its emphasis on causality
نویسنده [English]
- ali asghar jafari valani
Associate Professor, Department of Philosophy, Shahid Motahari University
چکیده [English]
The definition of proof means "definitely coherent analogy" indicates that it is important that the secret of the rise and greatness of this art in the science of logic must be understood on the one hand in relation to its purpose with the purpose of developing logic and on the other hand in the secret of truth for the purpose of the art of proof in case of compliance The rules contained in it searched. In this article, with the analytical-argumentative method, the conclusion is reached that firstly, the science of "logic" was compiled with the purpose of summarizing the rules of avoiding errors in thinking, and the art of "argument" was included in this knowledge with the purpose of summarizing the rules of the method of acquiring error-free knowledge. and secondly, since the acquisition of "certainty" depends on the two principles of "thinking on the basis of reality" and "using the element of necessity in thinking" and the law of causality is the only law that provides these two principles, the importance of "proof" depends on the law "Causality" returns.
کلیدواژه‌ها [English]
- کلید واژه: منطق
- برهان
- علیت
- تفکر
- یقین
- ابراهیمی دینانی، غلامحسین. قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی. تهران ـ ایران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم، 1372ش).
- ابن سینا، حسین بن عبد الله. الإشارات و التنبیهات (مع المحاکمات). شارح: محمد بن محمد نصیر الدین طوسی؛ محمد بن محمد قطب الدین رازی، قم ـ ایران: دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، (1403ق).
- همو. الشفاء (منطق). محقق: احمد فواد اهوانی؛ گردآورنده: ابراهیم بیومی مدکور، و دیگران، قم ـ ایران: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی u، (1404 ـ 1405ق).
- همو. النجاة. مصحح: محمدتقی دانش‌پژوه، تهران ـ ایران: دانشگاه تهران (مؤسسه انتشارات و چاپ)، چاپ دوم، (1379ش).
- ابوترابی، احمد. «تصور (مقاله‌ای از فرهنگ نامه منطق)». معارف عقلی، 1(بهار 1385).
- اراکی، محسن. آزادی و علیت در فلسفه اسلامی معاصر و فلسفه مغرب زمین. تهران ـ ایران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، چاپ یکم، (1392ش).
- جرجانی، علی بن محمد. رساله بهجة الطالبین (شرح فارسی بر رساله کبری منطق). به‌کوشش: حسین شفیعی؛ شاعر: محمد علی بن عبد الحسین طبسی نورعلی‌شاه، اصفهان ـ ایران: کتابفروشی دانشوران، چاپ یکم، (1359ش).
- جوادی آملی، عبدالله. معرفت‌شناسی در قرآن. محقق: حمید پارسانیا، قم ـ ایران: اسراء، چاپ سوم، (1384ش).
- حسن‌زاده آملی، حسن. قرآن و عرفان و برهان از هم جدایی ندارند. تهران ـ ایران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ یکم، (1370).
- سبحانی، سعید. جهان‌بینی و شناخت. تهران ـ ایران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ـ نمایندگی ولی فقیه ـ اداره آموزش‌های عقیدتی سیاسی، چاپ یکم، (1379ش).
- سبزواری، هادی بن مهدی. شرح المنظومه. ج1، مقدمه نویس: حسن زاده آملی، حسن، محقق: طالبی، مسعود، تهران ـ ایران: نشر ناب، چاپ یکم، (1369 هـ ش).
- سلیمانی امیری، عسکری. «معرفی فلسفه منطق». معارف عقلی، 5(بهار 1386).
- صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعه. مقدمه نویس: محمد رضا مظفر؛ شارحان: هادی بن مهدی سبزواری؛ محمد حسین طباطبایی و دیگران، بی‌جا: مکتبة المصطفوی، چاپ دوم، (1368ش).
- همو. منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیة فی الفنون المنطقیه. مترجم و شارح: عبد المحسن مشکوة الدینی، تهران ـ ایران: آگاه، چاپ دوم، (1362ش).
- طباطبایی، محمد حسین. بدایة الحکمه. تصحیح و تعلیق: عباسعلی زارعی سبزواری، قم ـ ایران: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ هفدهم، (1420ق).
- همو. برهان. ترجمه و تحقیق: مهدی قوام صفری، قم ـ ایران: بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، چاپ دوم، (1387ش).
- طباطبایی، محمد حسین؛ مطهری، مرتضی. اصول فلسفه و روش رئالیسم. ج3، تهران ـ ایران: صدرا، (1368 ش).
- فخر رازی، محمد بن عمر. المباحث المشرقیة فى علم الالهیات و الطبیعیات. قم ـ ایران: بیدار، چاپ دوم.
- فعالی، محمد تقی. «علم حضوری و حصولی». ذهن، 2(تابستان 1379).
- قطب الدین شیرازی، محمود بن مسعود. شرح حکمة الإشراق. اهتمام: عبدالله نورانی؛ مهدی محقق، تهران ـ ایران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، (1383ش).
- کاشف الغطاء، علی. نقد الآراء المنطقیة وحل مشکلاتها. ج1، بیروت ـ لبنان: مؤسسة النعمان للطباعة والنشر والتوزیع، چاپ یکم، (1411ق).
- گرامی، محمدعلی. منطق مقارن. محقق: بصیری، عبدالله، قم ـ ایران: امید، چاپ یکم، (1363).
- مصباح یزدی، محمد تقی. آموزش فلسفه. ج1، قم ـ ایران: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، چاپ چهارم، (بهار 1394ش).
- همو. شرح برهان شفا. تحقیق و نگارش: محسن غرویان، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ یکم، 1384ش).
- مطهری، مرتضی. مجموعه آثار مطهری. تهران ـ ایران: صدرا، چاپ چهارم، (1389ش).
- همو. منطق ـ فلسفه. تهران ـ ایران: صدرا.
- مظفر، محمد رضا. المنطق. قم ـ ایران، اسماعیلیان، (1366ش).
- مکارم شیرازی، ناصر. نقش فقهای شیعه در حل مسائل مستحدثه. قم ـ ایران: امام علی بن ابی طالب، چاپ یکم، (1397ش).
- ملکیان، محمد باقر. «منطق و مباحث زبانی». معارف عقلی، 21(زمستان 1390).
- منتظری مقدم، محمود. درآمدی بر منطق. قم ـ ایران: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه (دفتر تدوین متون درسی)، چاپ چهارم، 1397ش.
- نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد. بازنگاری اساس الاقتباس. به کوشش: بروجردی، مصطفی، تهران ـ ایران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ یکم، (1380 ش).
- نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد؛ حلی، حسن بن یوسف. الـجوهر النضید فی شرح منطق التجرید. قم ـ ایران: بیدار، چاپ یکم، (1363ش).
)