نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
چکیده
ارسطو قضیه را به سخنی تعریف کرده است که یا صادق است یا کاذب. اما ابن‌سینا، که در همة کتاب‌هایش به جز اشارات و تنبیهات، تعریف ارسطویی را ذکر می‌کند، در کتاب اخیر از این نظر عدول کرده، قضیه را به صدق و کذب «گوینده‌اش» تعریف کرده است: «الترکیب الخبری وهو الذی یقال لقائله إنه صادق فیما قال أو کاذب». این یعنی صدق و کذب وصف گویندة سخن است و نه خود سخن، و این بر خلاف تعریف ارسطو و خود ابن‌سینا در همة آثار پیشین است که صدق و کذب را وصف سخن می‌گیرند و نه گویندة سخن. برخی از معاصران دلایلی بر عدول ابن‌سینا از تعریف نخستین به تعریف دوم طرح کرده‌اند که ضمن گزارش آنها، نشان می‌دهم که انتساب هیچ یک از آنها به ابن‌سینا مستند نیست. در برابر، دلیل تازه‌ای مطرح می‌کنم که احتمال استناد آن به ابن‌سینا اگر بیشتر نباشد کمتر نیست و آن اینکه واژه‌های «صادق» و «کاذب» در زبان عربی پیش از عصر ترجمه به معنای «راست» و «دروغ» در زبان فارسی و مانندهای آن در دیگر زبان‌ها نبوده است بلکه به معنای «راست‌گو» و «دروغ‌گو» در زبان فارسی و مشابه‌های آن در دیگر زبان‌ها بوده است. معادل‌های «راست» و «دروغِ» فارسی در زبان عربی پیش از عصر ترجمه، بر خلاف آنچه معمولا گمان می‌رود، «حق» و «باطل» است و نه «صادق» و «کاذب». احتمالا با تفطن به این نکتة زبان‌شناختی، ابن‌سینا در کتاب اشارات و تنبیهات تعریفی ارائه کرده است که به لغت‌شناسیِ زبان عربی پیش از عصر ترجمه وفادارتر است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Avicenna’s definition of proposition in the Pointers
نویسنده [English]
- Asadollah Fallahi
Iranian Institute of Philosophy
چکیده [English]
Aristotle defined a proposition as to be either true or false (ṣādiq aw kāẓib). But Avicenna, who mentioned the Aristotelian definition in all his books, except in his latest book, Pointers and Reminders, deviated from Aristotle’s and defined a proposition according to the truthfulness and lying of his “utterer.” (The compoisition which yields an assertion and which is one whose utterer is called “truthful” in what he says, or “a liar”). (Avicenna 1984, Inati’s translation, p. 77, ll. 222-223). This means that “ṣādiq” and “kāẓib” are the description of the utterer and not of the propostion itself, and this is contrary to the definition of Aristotle and of Avicenna himself in all previous works, which consider “ṣādiq” and “kāẓib” to be the description of the utterer and not the propostion. Some contemporaries have proposed reasons for Avicenna's shift from the first definition to the second one, and while reporting them, I show that the attribution of none of them to Avicenna is documented. On the contrary, I present a new reason that the probability of referring to Avicenna is not less, if not more, and that is that the words “ṣādiq” and “kāẓib” in ancient Arabic (before the Graeco-Arabic translation movement) did not mean what “true” and “false” and their equivalents mean in English and other languages, but that they meant “truthful” and “liar” and their equivalents mean in English and other languages.
کلیدواژه‌ها [English]
- true
- false
- truthful
- liar
- proposition
- utterer
)