دوره 15 (1403)
دوره 14 (1402)
دوره 13 (1401)
دوره 12 (1400)
دوره 11 (1399)
دوره 10 (1398)
دوره 9 (1397)
دوره 8 (1396)
دوره 7 (1395)
دوره 6 (1394)
دوره 5 (1393)
دوره 4 (1392)
دوره 3 (1391)
دوره 2 (1390)
دوره 1 (1389)
موضوعات = منطق قدیم
تعداد مقالات: 17
بررسی سیر تطورات دستهبندی مبادی حجت از منظر منطقدانان اسلامی
دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 1-21
چکیده
مبادی حجت به قضایایی اطلاق میشود که نیازی به استدلال ندارند و اساس صناعات پنجگانه ـ برهان، جدل، خطابه، مغالطه، شعر ـ محسوب میشوند؛ برای تبیین این مبادی با معیارهای سه گانهای، دستهبندیهای متمایزی از اندیشمندان اسلامی ارائه شده است که این تحقیق افزون بر ارائه سیر تطور این دستهبندیها، اشکالاتی را که بر معیارهای یادشده ... بیشترتعریف ابنسینا از قضیه در اشارات
دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 73-110
چکیده
ارسطو قضیه را به سخنی تعریف کرده است که یا صادق است یا کاذب. اما ابنسینا، که در همة کتابهایش به جز اشارات و تنبیهات، تعریف ارسطویی را ذکر میکند، در کتاب اخیر از این نظر عدول کرده، قضیه را به صدق و کذب «گویندهاش» تعریف کرده است: «الترکیب الخبری وهو الذی یقال لقائله إنه صادق فیما قال أو کاذب». این یعنی صدق و کذب وصف گویندة ... بیشترتحلیل ماهیت و طبقهبندی آموزه انواع در خطابه
دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 111-135
چکیده
این مقاله در صدد پاسخ به این پرسش است که حقیقت انواع در خطابه چیست؟ برای پاسخ به این پرسش باید به دو پرسش دیگر نیز پاسخ داده شود. 1. تعریف انواع، چگونه شامل همه مصادیقش میگردد؟ 2. عملکرد انواع در دستیابی به قیاسهای خطابی چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسشها، با روش توصیفی تحلیلی، ابتدا تعریفهایی را که منطقدانان ارائه دادهاند ... بیشترتحلیلِ انتقادیِ دیدگاهِ استاد مطهّری در بابِ کارکردِ منطقِ ارسطویی
دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403
چکیده
مسئلۀ اساسیِ این پژوهش، گزارش و بررسیِ دیدگاه استاد مطهّری در بابِ کارکردِ منطقِ ارسطویی در کشفِ خطاهای اندیشه و هدف از آن نقدِ دیدگاهِ تحویلینگرانۀ وی است. مطهّری در آثارِ خویش، کارکردِ منطقِ قدیم را صرفاً به اصلاحِ صوریِ استدلالهای بشری محدود میکند. وی نه تنها اصلاحِ خطاهای مادّی را وظیفۀ منطق نمیداند؛ بلکه معتقد است اساساً ... بیشترقیاس تخیلی؛ بررسی و مقایسه دیدگاههای ابن سینا و فارابی
دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403
چکیده
شعر یکی از صناعات خمس در منطق است. صناعات خمس همگی در قالب قیاس و از مادۀ متناسب با هر صناعت صورت پذیر میشوند. مادۀ شعر مخیلات است که قیاس شعری از آن ترکیب میشود. منطقدانان در ارائۀ صورت قیاس شعری آراء متفاوتی دارند. فارابی و ابنسینا به عنوان دو منطقدان بزرگ، هر یک در این خصوص به راهی رفتهاند. فارابی قالب قیاس شعری را یکی از ضروب ... بیشترارتباط جامعیت تقسیم دلالت لفظی با شرط لزوم در دلالت التزامی
دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403
چکیده
منطقدانان مسلمان «لزوم» را در دلالت التزامی به سه مفهوم مختلف مطلق لزوم ذهنی، لزوم بیّن بالمعنی الاعم و الاخص تفسیر کرده اند. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی نشان داده است که بر مبنای اشتراط هر یک از این مراتب در دلالت التزامی، این دلالت مجموعا بر شش دسته از معانی صدق نمیکند: ۱-معانی خارجی غیر لازم نسبت به معنای لفظ ۲-معانی ... بیشترارسطو و دوگانۀ کلّیـجزئی
دوره 14، شماره 2 ، بهمن 1402، ، صفحه 161-176
چکیده
ارسطو از «کلّی» تعریفی به دست میدهد که یان لوکاشویچ آن را، به دلیلِ در بر نگرفتنِ کلّیهای تهی، غیر جامع میداند. افزون بر این، تعریفی که ارسطو از جزئی به دست میدهد به دو شیوه قابل فهم است: (1) جزئی تنها بر یک چیز حمل پذیر است، (2) جزئی حمل ناپذیر است. این برداشتِ دوگانه، که در سخنان شارحان ارسطو نیز با بسامد زیادی تکرار می شوند، ... بیشتربررسی قاعده نقض تالی در منطق سینوی در پرتو بحث ماهیت قضایای شرطی متصل جزئیه
دوره 14، شماره 1 ، تیر 1402، ، صفحه 57-85
چکیده
در سنت منطق سینوی قاعدهای وجود دارد که مطابق آن میان هر دو قضیه شرطی متصل با کمیت یکسان و کیفیت متفاوت، مقدم یکسان و تالی نقیض هم دارند، تلازم برقرار است. این قاعده، نقض تالی نامیده شده است. منطقدانان سینوی در مورد این قاعده اختلاف نظر دارند. برخی از این منطقدانان این قاعده را اثبات کرده و برخی، این اثباتها را مردود شمردهاند. ... بیشترتحلیل مبنایی دیدگاه علامه طباطبایی(ره) در حمل ذاتیات بر ذات و پاسخ به اشکالات
دوره 14، شماره 1 ، تیر 1402، ، صفحه 173-194
چکیده
با نظر به تقسیم حمل، به حمل اولی ذاتی و حمل شایع صناعی، در تعیین مصادیق و تطبیق با اقسام اختلاف نظرهایی بوجود آمده است، از جمله درباره کیفیت حمل ذاتیات بر هم و بر ذات، دیدگاههایی مطرح است. مشهور حمل جنس و فصل بر نوع و بر یکدیگر را حمل شایع صناعی دانستهاند. علامه طباطبایی حمل جنس و فصل بر یکدیگر را شایع و حمل جنس و فصل بر نوع را اولی ذاتی ... بیشترقضایای حقیقیه و خارجیه نزد شمس الدین سمرقندی
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1401، ، صفحه 143-166
چکیده
شمس الدین سمرقندی در دو کتاب قسطاس الأفکار و شرح القسطاس تحلیلهایی از قضایای خارجیه، حقیقیه و ذهنیه ارائه کرده است که متفاوت از منطقدانان پیش از او است و از این رو، نسبتهایی میان آن قضایا برقرار کرده است که پیامدهای جدیدی در روابط استنتاجی میان آنها دارد. او در موجبهها، قضیة خارجیه را به «وجود خارجیِ» طرفین و قضیة حقیقیه ... بیشترملاحظاتی بر نظریه ارجاع بدیهیات تصدیقی به علم حضوری
دوره 10، شماره 2 ، مهر 1398، ، صفحه 87-105
چکیده
بدیهیات به عنوان زیرساخت معرفت فلسفی و بلکه همه معارف بشری از گذشته دارای ارزش بسزایی بوده است و لیکن به دلایل مختلفی به چرایی آن جز در مطاوی کلمات فلاسفه پرداخته نشده است. در تبیین و توجیه اعتبار و خطاناپذیری بدیهیات مبانی مختلفی مطرح شده است. یکی از این مبانی ارجاع بدیهیات به علوم حضوری و استفاده از خاصیت خطاناپذیری این علم برای تضمین ... بیشترتمامیت منطق رواقی
دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 45-66
چکیده
تمامیت منطق رواقی، برخلاف تمامیت منطق گزارهای جدید که ازسوی منطقدانان معاصر پذیرفته شده موضوعی موردتشکیک است. در این مقاله، پس از بررسی نظامهای گوناگونی که پژوهشگران مختلف براساس گفتارهای منطقدانان رواقی بازسازی کردهاند، به تمامیت این نظامها اشاره و نشان داده میشود که هیچیک از این نظامهای بازسازیشده نمیتوانند ... بیشترنفی کارآمدی برهان لم در فلسفۀ اولی؛ مطالعة تطبیقی میان رویکرد ملاصدرا و علامه طباطبایی
دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 117-158
چکیده
موضوع این مقاله پژوهشی تطبیقـی دربارة رویکرد مشترک صدرالمتألهیـن و علامه طباطبایی دربارة نفی کارآمدی برهان لم در قلمرو فلسفة اولی است. ملاصدرا با اتکا به نظریة بساطت حقیقت وجود و اینکه امر بسیط حد و درنتیجه برهان ندارد به این نتیجه دست یافت که برهان لم در شناخت و اثبات احوال و اوصاف وجود کارآمد نیست. صدرا برهان اِنّ را نیز، با ... بیشترنقد و بررسی تلازم شرطیات متصل در آثار منطقدانان مسلمان
دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1395، ، صفحه 1-29
چکیده
بحث تلازم شرطیات از جهات گوناگون دارای اهمیت است. در این بحث به خوبی میتوان به درک درستی از آرای منطقدانان مسلمان در زمینة قضایا و استدلالهای شرطی دست یافت و در مقام مقایسة این آرا با دیدگاه منطقدانان دیگر بهدرستی قضاوت کرد. منطقدانانی که به بحث تلازم شرطیات پرداختهاند هریک به تعدادی از تلازمها ... بیشترآیه 81 سوره زخرف: از استثناء تا اولویت
دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1395، ، صفحه 41-57
چکیده
در آیة 81 سورة زخرف چنین میخوانیم که «قُلْ إِنْ کانَ لِلرَّحْمنِ وَلَدٌ فَأَنَا أَوَّلُ الْعابِدینَ: اگر خدا فرزند داشت، من نخستین عابدم». بیشتر مفسران بر این باورند که این آیه حاوی استدلالی است که میتوان آن را در قالب یک قیاس استثنایی بیان کرد. اما، با وجود پیشنهادهای مختلف برای صورتبندی این استدلال در قالب این قیاس، تقریباً ... بیشترگزارههای منفصله نزد ابنسینا
دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1395، ، صفحه 59-82
چکیده
در این مقاله، در بخش اول، گزارههای منفصله بر پایة کتاب شفاء را بررسی میکنیم و نشان میدهیم که ابنسینا، برخلاف متأخرانی چون قطبالدین رازی، گزارههای منفصلة حقیقی اتفاقی را نمیپذیرد. در بخش دوم، دو خوانش کلی در باب گزارههای منفصلة ابنسینا معرفی میشود. بر اساس دیدگاه رشر، شهابی، فاخوری، نبوی و الجزر، گزارههای منفصلة ... بیشترتبارشناسی نسبتهای چهارگانه
دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1395، ، صفحه 101-127